Η Ρωσική Ομοσπονδία σήμερα στην ΕΕ

Η στρατηγική εταιρική σχέση με τη Ρωσία αποτελεί μια από τις κορυφαίες προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. Τα τελευταία χρόνια η δυναμική εξωτερική πολιτική της Ρωσίας έχει παρουσιάσει πρόσθετες προκλήσεις για τις σχέσεις ΕΕ–Ρωσίας. Η νομική βάση στην οποία στηρίζονται οι τρέχουσες σχέσεις είναι μια συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας που τέθηκε σε ισχύ το 1997 αρχικά για δέκα έτη και ανανεώθηκε αυτόματα. Οι διαπραγματεύσεις για μια νέα συμφωνία άρχισαν τον Ιούλιο του 2008, αλλά μπορεί να διαρκέσουν μεγάλο χρονικό διάστημα έως ότου ολοκληρωθούν.

ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Η Ρωσική Ομοσπονδία αποτελεί βασικό εταίρο για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η οικοδόμηση μιας στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τη Ρωσία είναι υψίστης σημασίας για την ΕΕ για διάφορους λόγους. Πρώτα απ’ όλα, η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος γείτονας της ΕΕ με αυξανόμενη σημασία επίσης λόγω της διεύρυνσης της ΕΕ το 2004 και το 2007. Η Στρατηγική Ασφάλειας της ΕΕ του 2003 αναδεικνύει τη Ρωσία ως έναν βασικό παράγοντα όσον αφορά τη γεωπολιτική και την ασφάλεια τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Η Ρωσία είναι βασικός παράγοντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και ένας από τους βασικούς παράγοντες στην κοινή ευρωπαϊκή γειτονιά. Η ενεργειακή ασφάλεια αποτελεί επίσης ένα καθοριστικό στοιχείο των σχέσεων ΕΕ–Ρωσίας, δεδομένου ότι η Ρωσία είναι ένας σημαντικός προμηθευτής ενέργειας της ΕΕ και οι εξαγωγές της προβλέπεται ότι θα αυξηθούν περαιτέρω τα επόμενα έτη. Οι σχέσεις με τη Ρωσία όσον αφορά το εμπόριο και τις επενδύσεις αποτελούν έναν ακόμη τομέα δυναμικής ανάπτυξης. Η Ρωσία είναι μια τεράστια αγορά για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της ΕΕ με σημαντική επέκταση και αυξανόμενη αγοραστική δύναμη που καθιστούν τη Ρωσία τον τρίτο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της ΕΕ. Η αγορά της ΕΕ, από την άλλη πλευρά, είναι μακράν ο σημαντικότερος προορισμός των ρωσικών εξαγωγών. Εταιρείες από την ΕΕ είναι οι κύριοι επενδυτές στη Ρωσία.

Οι θεμελιώδεις αξίες και αρχές της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του κράτους δικαίου και της οικονομίας της αγοράς στηρίζουν τη διμερή σχέση ΕΕ–Ρωσίας και τη νομική της βάση, τη συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας. Η Ρωσία και η ΕΕ έχουν δεσμευτεί να συνεργαστούν προκειμένου να καταπολεμήσουν τις νέες απειλές για τη διεθνή ασφάλεια, όπως η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα, η παράνομη μετανάστευση και η εμπορία ανθρώπων καθώς και ναρκωτικών. Η Ρωσία αποτελεί επίσης μια πολύ σημαντική χώρα για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος.

Η Ρωσία παραμένει ένας σημαντικός γεωπολιτικός παράγοντας. Συνεπώς, η ΕΕ και η Ρωσία διεξάγουν έναν εκτεταμένο διάλογο για πολιτικά θέματα σε ολόκληρο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων η επίλυση των συγκρούσεων, όπως οι συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, στο Αφγανιστάν και τα Δυτικά Βαλκάνια, και η πρόληψη της διάδοσης των όπλων μαζικής καταστροφής και των σχετικών τεχνολογιών, όπως στις περιπτώσεις του Ιράν και της Βόρειας Κορέας.

Τα ενεργειακά θέματα δημιούργησαν σημαντικές εντάσεις μεταξύ της Ρωσίας, των άμεσων γειτόνων της και της ΕΕ. Πρόσφατα υπήρξαν σημαντικές διαφωνίες σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, όπως το Κοσσυφοπέδιο και οι επονομαζόμενες παγωμένες συγκρούσεις στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες. Η ένοπλη σύγκρουση μεταξύ της Γεωργίας και της Ρωσίας για τη Νότια Οσετία μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στις σχέσεις ΕΕ–Ρωσίας.

ΣΤΟΧΟΙ

Οι σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσική Ομοσπονδία βασίζονται στη συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας με στόχο την ενίσχυση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τη Ρωσία και την αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων για την ευρωπαϊκή ήπειρο και παγκοσμίως.

ΜΕΣΑ

Α. Η συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας

Η συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας τέθηκε σε ισχύ το 1997 αρχικά με διάρκεια δέκα ετών, που αυτόματα παρατείνεται πέρα από το 2007 σε ετήσια βάση. Καθορίζει τους κυριότερους κοινούς στόχους, θεσπίζει το θεσμικό πλαίσιο για τις διμερείς επαφές, και ζητεί δραστηριότητες και διάλογο σε διάφορους τομείς.

Η συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας βασίζεται στις ακόλουθες αρχές και στόχους: στην προαγωγή της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας· στη στήριξη προς τους δημοκρατικούς κανόνες, καθώς και τις πολιτικές και οικονομικές ελευθερίες. Βασίζεται στην ιδέα της αμοιβαίας εταιρικής σχέσης με στόχο την ενίσχυση των πολιτικών, εμπορικών, οικονομικών και πολιτιστικών δεσμών.

Οι διατάξεις της συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής που περιλαμβάνουν τον πολιτικό διάλογο· το εμπόριο προϊόντων και υπηρεσιών· τις επιχειρήσεις και τις επενδύσεις· την οικονομική και νομοθετική συνεργασία· την επιστήμη και την τεχνολογία· την εκπαίδευση και την κατάρτιση· την ενέργεια, τη συνεργασία στην πυρηνική και διαστημική τεχνολογία· το περιβάλλον, τις μεταφορές και τον πολιτισμό.

Συμπληρωματικά προς τη συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας, τον Ιούνιο του 1999 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε μια κοινή στρατηγική — την πρώτη εφαρμογή αυτού του μέσου στο πλαίσιο της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας που θεσπίστηκε με το άρθρο 13 της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η στρατηγική έδωσε προτεραιότητα σε τέσσερις τομείς δράσης:

— εδραίωση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των δημόσιων θεσμών στη Ρωσία,

— ένταξη της Ρωσίας σε έναν κοινό ευρωπαϊκό οικονομικό και κοινωνικό χώρο,

— συνεργασία για την ενίσχυση της σταθερότητας και της ασφάλειας στην Ευρώπη και γενικότερα,

— κοινές προκλήσεις για την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Η συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας καθιέρωσε ένα θεσμικό πλαίσιο για τακτικές διαβουλεύσεις μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Αυτό περιλαμβάνει συνόδους κορυφής αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων που λαμβάνουν χώρα δύο φορές ετησίως και καθορίζουν τον στρατηγικό προσανατολισμό των σχέσεων. Σε υπουργικό επίπεδο στο Μόνιμο Συμβούλιο Εταιρικής Σχέσης, οι συνεδριάσεις διεξάγονται όσο συχνά κρίνεται απαραίτητο προκειμένου να συζητηθούν συγκεκριμένα θέματα. Συνεδριάσεις επίσης διεξάγονται σε επίπεδο ανώτερων υπαλλήλων και σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων.

Ο πολιτικός διάλογος λαμβάνει χώρα σε τακτικές συνεδριάσεις των υπουργών εξωτερικών, σε συνεδριάσεις ανώτερων υπαλλήλων της ΕΕ με τους ρώσους ομολόγους τους, σε μηνιαίες συνεδριάσεις του ρώσου πρέσβη στην ΕΕ με την τρόικα της Επιτροπής Πολιτικής και Ασφάλειας και σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων όσον αφορά ένα ευρύ φάσμα επίκαιρων διεθνών θεμάτων. Από το 2005 διεξάγονται τακτικές διαβουλεύσεις σχετικά με ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του ρωσικού κοινοβουλίου (Κρατική Δούμα και Ομοσπονδιακό Συμβούλιο) συνεδριάζουν στην κοινοβουλευτική επιτροπή συνεργασίας ΕΕ–Ρωσίας σε τακτική βάση και ανταλλάσσουν απόψεις σχετικά με τρέχοντα θέματα.

Από το 1991 η τεχνική βοήθεια της ΕΚ αποτελεί ένα από τα κύρια προγράμματα που στηρίζουν τη μεταβατική διαδικασία στη Ρωσία. Πιο πρόσφατα, η βοήθεια της ΕΚ έχει επανεστιάσει σε έναν περιορισμένο αριθμό τομέων προκειμένου να στηρίξει τις θεσμικές μεταρρυθμίσεις στη Ρωσία και να έχει συστημικό αντίκτυπο σε βασικούς κοινωνικοοικονομικούς τομείς που συνδέονται με τη διαδικασία εφαρμογής της συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας. Η προηγούμενη χρηματοδότηση στο πλαίσιο του Tacis αντικαθίσταται τώρα σταδιακά από κονδύλια μέσω του ευρωπαϊκού μέσου γειτονίας και εταιρικής σχέσης (ΕΜΓΕΣ), ακόμη και αν οι σχέσεις με τη Ρωσία δεν εμπίπτουν στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής γειτονίας. Τα κονδύλια ΕΜΓΕΣ συνδέονται με την υλοποίηση των τεσσάρων κοινών χώρων (βλ. παρακάτω). Η βοήθεια αυτή συμπληρώνεται από άλλα μέσα της ΕΚ, όπως η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου, η ανθρωπιστική βοήθεια στην Τσετσενία και η συνεργασία στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Επιδιώκεται επίσης αυξημένος συντονισμός σε όλα τα επίπεδα με τα κράτη μέλη της ΕΕ, τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και άλλους σημαντικούς χορηγούς βοήθειας.

Β. Συμπληρωματικές συμφωνίες και μηχανισμοί

1. Εμπορική και οικονομική συνεργασία

Συμπληρωματικά προς τις διατάξεις της συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας, υπάρχουν διάφορες τομεακές και διεθνείς συμφωνίες καθώς και άλλοι μηχανισμοί συνεργασίας. Ο χάλυβας και τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα είναι οι κύριοι τομείς που καλύπτονται από διμερείς εμπορικές συμφωνίες. Η τελευταία συμφωνία χάλυβα καλύπτει τα έτη 2007 έως 2008 και θα λήξει αν η Ρωσία γίνει μέλος του ΠΟΕ. Το 2002 η ΕΕ χορήγησε το «καθεστώς οικονομίας της αγοράς» στους ρώσους εξαγωγείς, που έχει ορισμένη σημασία για τα μέτρα εμπορικής άμυνας, παρόλο που το αντιντάμπινγκ δεν αποτελεί σημαντική πτυχή του εμπορίου ΕΕ–Ρωσίας επί του παρόντος.

Οι διμερείς διαπραγματεύσεις ΕΕ–Ρωσίας για την προσχώρηση της Ρωσίας στον ΠΟΕ ολοκληρώθηκαν το 2004 και οι διαπραγματεύσεις σε πολυμερές επίπεδο συνεχίζονται ακόμη.

2. Η Βόρεια Διάσταση και η συνεργασία με την περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας

Η Βόρεια Διάσταση (ΒΔ) καλύπτει έναν ευρύ γεωγραφικό χώρο από την ευρωπαϊκή Αρκτική Ζώνη και την περιοχή νοτίως της Αρκτικής έως τις νότιες ακτές της Βαλτικής Θάλασσας, συμπεριλαμβανομένων των γειτονικών χωρών, και από τη Βορειοδυτική Ρωσία στα ανατολικά έως την Ισλανδία και τη Γροιλανδία στα δυτικά. Στο πεδίο εφαρμογής της, η ΒΔ εστιάζει ολοένα και περισσότερο στη Βορειοδυτική Ρωσία που αποτελεί τη μεγαλύτερη εδαφική επικράτεια που καλύπτεται από την πολιτική αυτή. Η Βαλτική Θάλασσα, ο θύλακας του Καλίνινγκραντ με τις δυνατότητες ανάπτυξής του δεδομένης της ιδιαίτερης γεωγραφικής του θέσης, καθώς και οι εκτεταμένες περιοχές της Αρκτικής Ζώνης και νοτίως της Αρκτικής, συμπεριλαμβανομένης της περιοχής του Μπάρεντς, αποτελούν περιοχές προτεραιότητας για την πολιτική της Βόρειας Διάστασης. Θα συμβάλει στη διασφάλιση ότι δεν θα καθιερωθούν διαχωριστικές γραμμές στα βόρεια της Ευρώπης. Οι εταίροι της ΒΔ είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ισλανδία, η Νορβηγία και η Ρωσική Ομοσπονδία· άλλοι, κυρίως οι περιφερειακοί οργανισμοί, συμμετέχουν.

3. Συνεργασία για τον Εύξεινο Πόντο

Με την προσχώρηση δύο παράκτιων χωρών του Εύξεινου Πόντου, της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, η ευημερία, η σταθερότητα και η ασφάλεια της περιοχής αυτής έχει καταστεί ακόμη πιο σημαντική. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συνεπώς, πρότεινε να συμπληρωθούν οι υφιστάμενες πολιτικές σε περιφερειακό επίπεδο, όπως η ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας (ΕΠΓ), η προενταξιακή διαδικασία με την Τουρκία και η στρατηγική εταιρική σχέση με τη Ρωσία, με μια πρωτοβουλία συνεργασίας για τον Εύξεινο Πόντο. Η συνεργασία μπορεί να λάβει χώρα στο πλαίσιο των υφιστάμενων περιφερειακών μηχανισμών (όπως η Επιτροπή για την προστασία του Εύξεινου Πόντου με στόχο την περιβαλλοντική προστασία), ενώ θα ενισχυθεί επίσης η συνεργασία με την οικονομική συνεργασία Εύξεινου Πόντου (ΟΣΕΠ).

Γ. Οι κοινοί χώροι

Στη σύνοδο κορυφής στην Αγία Πετρούπολη τον Μάιο του 2003 η ΕΕ και η Ρωσία συμφώνησαν να ενισχύσουν τη συνεργασία τους δημιουργώντας μακροπρόθεσμα τέσσερις κοινούς χώρους στο πλαίσιο της συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας και με βάση κοινές αξίες και κοινά συμφέροντα.

Ο κοινός οικονομικός χώρος έχει ως στόχο να καταστήσει τις οικονομίες της ΕΕ και της Ρωσίας πιο συμβατές προκειμένου να συμβάλει στην ενίσχυση των επενδύσεων και του εμπορίου. Ο τελικός στόχος είναι μια ολοκληρωμένη αγορά μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας, με βάση την κανονιστική σύγκλιση, ακόμη και αν δεν συνεπάγεται απαραίτητα την εναρμόνιση των ρωσικών κανόνων και προτύπων με το κεκτημένο της ΕΕ. Η ενεργειακή συνεργασία και το περιβάλλον εμπίπτουν επίσης στον κοινό οικονομικό χώρο. Εν προκειμένω, η ΕΕ επιδοκίμασε την κύρωση του πρωτοκόλλου του Κιότο από τη Ρωσία. Ένας άλλος τομέας συζήτησης είναι η ανάπτυξη των πανευρωπαϊκών δικτύων μεταφορών (π.χ. αυτοκινητόδρομοι, σιδηροδρομικές συνδέσεις), ενέργειας (π.χ. αγωγοί, συνδέσεις μεταξύ δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας) και τηλεπικοινωνιών.

Ο κοινός χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης καλύπτει τον τομέα που είναι γνωστός ως δικαιοσύνη και εσωτερικές υποθέσεις. Πρόκειται για έναν τομέα αυξανόμενης συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας, με βάση το σεβασμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεδομένου ότι και οι δύο αντιμετωπίζουν τις πιεστικές κοινές προκλήσεις της τρομοκρατίας, της παράνομης μετανάστευσης, του διασυνοριακού εγκλήματος, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων και ναρκωτικών. Η ΕΕ και η Ρωσία χρειάζονται αποτελεσματική δικαστική και αστυνομική συνεργασία προκειμένου να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα.

Ταυτόχρονα, η επιδίωξη αυξημένης ασφάλειας και ασφαλών συνόρων δεν πρέπει να δημιουργήσει εμπόδια στη νόμιμη αλληλεπίδραση μεταξύ των οικονομιών και των κοινωνιών της ΕΕ και της Ρωσίας. Οι πολίτες θα πρέπει να μπορούν να ταξιδεύουν ευκολότερα. Αυτό είναι το σκεπτικό πίσω από την πρόσφατη συμφωνία απλούστευσης της έκδοσης θεωρήσεων. Αυτό ενδέχεται να προετοιμάσει το έδαφος για την περαιτέρω διευκόλυνση των ταξιδιών και, μακροπρόθεσμα, την πιθανότητα της αμοιβαίας κατάργησης των περιορισμών θεωρήσεων.

Ο κοινός χώρος εξωτερικής ασφάλειας έχει ως στόχο να ενισχύσει τη συνεργασία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα τη σημασία των διεθνών οργανισμών όπως τα Ηνωμένα Έθνη, ο ΟΑΣΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Υπάρχει μεγάλο περιθώριο για τη Ρωσία και την ΕΕ προκειμένου να συνδυάσουν τις προσπάθειές τους για την πρόληψη των συγκρούσεων, τη διαχείριση των κρίσεων και την ανοικοδόμηση μετά τη σύγκρουση. Αυτό αφορά ιδιαίτερα την περίπτωση των «παγωμένων περιφερειακών συγκρούσεων» στην κοινή γειτονιά.

Ο κοινός χώρος έρευνας, εκπαίδευσης και πολιτισμού έχει ως στόχο την προώθηση της επιστημονικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής συνεργασίας, ιδίως μέσω προγραμμάτων ανταλλαγής. Αυτά θα καλλιεργήσουν τους δεσμούς μεταξύ των ανθρώπων και θα προωθήσουν την καλύτερη κατανόηση μεταξύ των κοινωνιών.

Η σύνοδος κορυφής στη Μόσχα τον Μάιο του 2005 ενέκρινε οδικούς χάρτες που θα λειτουργούσαν ως βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέσα για την υλοποίηση των τεσσάρων κοινών χώρων. Αυτοί οι οδικοί χάρτες αξιοποιούν τη συνεχή συνεργασία όπως περιγράφεται ανωτέρω, ορίζουν περαιτέρω συγκεκριμένους στόχους και καθορίζουν τις δράσεις που πρέπει να αναληφθούν για να καταστούν πραγματικότητα οι κοινοί χώροι. Καθορίζουν με αυτόν τον τρόπο την ατζέντα της συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και της Ρωσίας μεσοπρόθεσμα.

Τα συγκεκριμένα σχέδια (στο πλαίσιο τόσο του Tacis όσο και του ΕΜΓΕΣ) καθορίζονται μέσω μιας διαδικασίας πολλαπλών σταδίων. Πρώτα η ΕΕ καθορίζει τις προτεραιότητες που συμφωνήθηκαν με τη Ρωσία σε ένα έγγραφο στρατηγικής ανά χώρα για τη Ρωσία. Στη συνέχεια, με βάση το έγγραφο στρατηγικής ανά χώρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ρωσική κυβέρνηση συνεργάζονται προκειμένου να αποφασίσουν σχετικά με τους οικονομικούς πόρους που θα διατεθούν για τους στόχους προτεραιότητας και να αναπτύξουν το εθνικό ενδεικτικό πρόγραμμα (ΕΕΠ), που καλύπτει έως και τέσσερα έτη. Το τρέχον εθνικό ενδεικτικό πρόγραμμα καλύπτει την περίοδο 2007–2010. Τέλος, με βάση το εθνικό ενδεικτικό πρόγραμμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκρίνει ετήσια προγράμματα που ονομάζονται προγράμματα δράσης. Τα προγράμματα αυτά καθορίζουν τα ειδικά, λεπτομερή σχέδια που ανταποκρίνονται στους στόχους που τέθηκαν στο έγγραφο στρατηγικής και στο ενδεικτικό πρόγραμμα. Όταν τα σχέδια είναι έτοιμα να υλοποιηθούν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιλέγει αναδόχους για τα σχέδια μέσω μιας διαδικασίας υποβολής ανταγωνιστικών προσφορών.

Η ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Στη σύνοδο κορυφής ΕΕ–Ρωσίας που διοργανώθηκε στο Khanty-Mansiisk τον Ιούνιο του 2008, τα μέρη συμφώνησαν να αρχίσουν διαπραγματεύσεις για μια νέα συμφωνία που θα αντικαταστήσει την ισχύουσα συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας. Η νέα συμφωνία θα αντανακλά τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές τόσο στην ΕΕ όσο και στη Ρωσία από τότε που τέθηκε σε ισχύ η συμφωνία εταιρικής σχέσης και συνεργασίας το 1997. Η διαπραγματευτική εντολή της ΕΕ εγκρίθηκε στα τέλη Μαΐου του 2008, έπειτα από σημαντικές επιφυλάξεις που εξέφρασαν η Πολωνία και η Λιθουανία λόγω εντάσεων στις διμερείς τους σχέσεις με τη Ρωσία.

Ο στόχος της νέας συμφωνίας θα είναι να παρέχει ένα σταθερό και ολοκληρωμένο πλαίσιο για τις σχέσεις ΕΕ–Ρωσίας με βάση το σεβασμό για τις κοινές αξίες και θα παρέχει τη βάση για τη σχέση στα επόμενη έτη. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ρωσία επέμενε σε μια σύντομη συμφωνία-πλαίσιο που θα συμπληρωνόταν από ένα σύστημα τομεακών συμφωνιών, ενώ η ΕΕ στοχεύει σε μια ολοκληρωμένη συμφωνία με βάση τις κοινές αξίες. Οι διαπραγματεύσεις ενδέχεται να διαρκέσουν αρκετά χρόνια έως ότου ολοκληρωθούν.

ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΊΟΥ

Α. Αρμοδιότητες

Σύμφωνα με τις Συνθήκες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να παράσχει τη σύμφωνη γνώμη του για μια νέα συμφωνία, όπως στην περίπτωση της προηγούμενης συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας. Παρόλο που το ΕΚ δεν συμμετέχει άμεσα στον καθορισμό των στρατηγικών αναγκών και των συγκεκριμένων προγραμμάτων δράσης, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη θέσπιση του πλαισίου για την οικονομική συνεργασία από τον κανονισμό ΕΜΓΕΣ που εγκρίθηκε με συναπόφαση. Επιπλέον, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας με το Συμβούλιο και την Επιτροπή που είχε συναφθεί πριν από την έγκριση του κανονισμού ΕΜΓΕΣ, το Κοινοβούλιο έχει το δικαίωμα να ελέγχει τα έγγραφα που καθοδηγούν την εφαρμογή του ΕΜΓΕΣ πριν από την έγκριση τους (διαδικασία που είναι γνωστή ως «δημοκρατικός έλεγχος»).

Β. Δραστηριότητες

Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Συνεργασίας ΕΕ–Ρωσίας αποτελεί το θεσμοθετημένο πλαίσιο για τις διακοινοβουλευτικές σχέσεις. Ο κανονισμός της προβλέπει δύο συνεδριάσεις ετησίως, ωστόσο, για μερικά χρόνια βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επισκέπτονταν επίσης τακτικά τη Ρωσία με τη μορφή μικρότερων ομάδων εργασίας, διασφαλίζοντας συχνότερες επαφές. Η αντιπροσωπεία του ΕΚ στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Συνεργασίας συνεδριάζει τακτικά προκειμένου να συζητά επίκαιρα θέματα και δέχεται τακτικά επισκέψεις από ρώσους κυβερνητικούς αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένων του πρέσβη της Ρωσίας στην ΕΕ καθώς και αξιωματούχων άλλων θεσμικών οργάνων. Το 2002–2003 μια ad hoc αντιπροσωπεία παρακολουθούσε ενεργά τις εξελίξεις στην Τσετσενία.

Τα τακτικά ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη Ρωσία συνδέονται με τις συνόδους κορυφής ΕΕ–Ρωσίας. Το Κοινοβούλιο διατυπώνει επίσης τη θέση του όσον αφορά τη Ρωσία σε διάφορες άλλες εκθέσεις πρωτοβουλίας σχετικά με θέματα που αφορούν την ενέργεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα —μεταξύ άλλων και στην περίπτωση των πρόσφατων κοινοβουλευτικών και προεδρικών εκλογών στη Ρωσία— τις περιοχές της Βαλτικής Θάλασσας και του Εύξεινου Πόντου.

Γ. Θέσεις

Τα πολυάριθμα ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης πρωτοβουλίας του 2008 σχετικά με τις σχέσεις ΕΕ–Ρωσίας, δείχνουν ότι το Κοινοβούλιο τάσσεται υπέρ μιας ολοκληρωμένης νέας συμφωνίας με τη Ρωσία που πρέπει να στηρίζεται στις κοινές αξίες και στα κοινά συμφέροντα. Οι ανησυχίες σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν θιγεί επανειλημμένα σε διάφορα πλαίσια. Το Κοινοβούλιο ζήτησε την κλιμάκωση της διαβούλευσης ΕΕ–Ρωσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα προκειμένου να καταστεί περισσότερο αποτελεσματική και προσανατολισμένη σε αποτελέσματα, και υπενθύμισε στη Ρωσία τις δεσμεύσεις και τις υποχρεώσεις της ως μέλος του ΟΑΣΕ και του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Στην έκθεσή του σχετικά με τις οικονομικές και εμπορικές σχέσεις ΕΕ–Ρωσίας (Σεπτέμβριος 2007), το Κοινοβούλιο στήριξε τους πιο ολοκληρωμένους οικονομικούς δεσμούς, συμπεριλαμβανομένης μιας πιθανής συμφωνίας ελευθέρων συναλλαγών στο μέλλον. Η έκθεση τόνισε τη σημασία της προσχώρησης της Ρωσίας στον ΠΟΕ και, στο πλαίσιο αυτό, την ανάγκη επίλυσης του προβλήματος των εξαγωγικών δασμών για την ξυλεία, της διπλής τιμολόγησης της ενέργειας και των σιδηροδρομικών τελών.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε μια κατάλληλη βάση στη συνθήκη για την ενέργεια και την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, τόνισε την ανάγκη ομοφωνίας σε θέματα ενέργειας και πρότεινε έναν πιθανό ανώτερο λειτουργό για την εξωτερική πολιτική στον τομέα της ενέργειας στην έκθεσή του με τίτλο «Πορεία προς μια κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική για την ενέργεια» (Σεπτέμβριος 2007). Οι βουλευτές του ΕΚ εξέφρασαν επίσης ανησυχίες σχετικά με τους περιβαλλοντικούς και διάφορους άλλους κινδύνους στο χώρο της Βαλτικής Θάλασσας που σχετίζονται με τον αγωγό North Stream.