Η μυστική εισήγηση του Χρουστσόφ για προσέγγιση σε κυβερνησιμότητα των κομμουνιστικών κομμάτων στην ευρώπη σήμανε και το τέλος του κομμουνισμού.
Στην ιστορία, μερικά γεγονότα αρχικά μοιάζουν ασήμαντα κι η σημασία τους αποκρύπτεται, τελικά όμως αποδεικνύονται κοσμοϊστορικά.
Ένα τέτοιο γεγονός συνέβη εδώ και πενήντα χρόνια, με την επονομαζόμενη «μυστική εισήγηση»του Νικίτα Χρουστσόφ στο εικοστό συνέδριο του κομμουνιστικού κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης.
Θεωρώ πως στη σειρά των κρισιμότερων στιγμών του 20ού αιώνα, το γεγονός αυτό κατατάσσεται αμέσως μετά την μπολσεβίκικη επανάσταση του 1917 και την έναρξη του πολέμου του Χίτλερ, το 1939.
Όταν συνέβη, το κομμουνιστικό κίνημα έμοιαζε να έχει ούριο άνεμο στα πανιά του κι όχι μόνο στη Σοβιετική Ένωση.
Στα μέσα της δεκαετίας του ,50, ο κομμουνισμός προέλαυνε, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στον αναδυόμενο «τρίτο κόσμο».
Ο καπιταλισμός έμοιαζε να ψυχορραγεί.
Όλες οι ατέλειες του κομμουνισμού θεωρούνταν συγκυριακές, απλά εμπόδια στην πορεία της ανθρωπότητας προς μια δικαιότερη κοινωνία.
Το ένα τρίτο της ανθρωπότητας θεωρούσε την Σοβιετική Ένωση πρωτοπόρο στην πορεία του πλανήτη προς το σοσιαλισμό.
Το εικοστό συνέδριο τα τέλειωσε όλα αυτά.
Ήταν η ώρα της αλήθειας, μία εκ των έσω κάθαρση από τις ωμότητες του σταλινισμού.
Η ομιλία του Χρουστσόφ στο συνέδριο προκάλεσε πολλές αμφιταλαντεύσεις, σε ολόκληρο το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα.
Όταν ανέβαινε στο βήμα, εκείνο το πρωί της 25 Φεβρουαρίου 1956, τα κίνητρά του ήταν κυρίως ηθικά.
Αργότερα, αφού ανατράπηκε από την εξουσία, έγραφε από την μοναξιά του: τα χέρια μου είναι γεμάτα αίμα.
Έκανα ότι ακριβώς έκαναν όλοι οι άλλοι. Αλλά ακόμα και σήμερα, αν ξανανέβαινα σ, εκείνο το βήμα για να καταγγείλω τον Στάλιν θα επαναλάμβανα τα ίδια ακριβώς λόγια».
Αν κι ο Χρουστσόφ υπήρξε έμπιστος του σταλινικού συστήματος διώξεων, δεν γνώριζε ούτε τα μισά από όσα συνέβαιναν.
Ολόκληρο το σταλινικό σύστημα διακυβέρνησης βασιζόταν στην απόλυτη μυστικότητα και μόνο ο ίδιος ο γενικός γραμματέας έβλεπε ολόκληρη την εικόνα.
Το σύστημα εξουσίας του Στάλιν δεν βασιζόταν τόσο στην τρομοκρατία, όσο στο απόλυτο μονοπώλιο της πληροφόρησης.
Ο Χρουστσόφ π.χ. σοκαρίστηκε όταν έμαθε πως στις δεκαετίες του ,30 και του ,40 είχε εκκαθαριστεί περί το 70% των κομματικών μελών.
Αρχικά ο Χρουστσόφ δεν σχεδίαζε να κρατήσει «μυστική» την καταγγελία του Στάλιν.
Πέντε ημέρες μετά το συνέδριο, η εισήγησή του στάλθηκε στους ηγέτες όλων των σοσιαλιστικών κρατών και αναγνώστηκε σε κομματικές ολομέλειες, σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ένωση.
Ο κόσμος όμως δεν ήξερε πώς να συζητήσει το κείμενο.
Υπήρχαν σοβαροί λόγοι γι, αυτό.
Το πρόβλημα με την αποσταλινοποίηση ήταν πως, αν και η αλήθεια είχε εν μέρει αποκαλυφθεί, δεν είχε δοθεί καμία απάντηση για το τι θα επακολουθούσε.
Μετά το εικοστό συνέδριο, έγινε ξεκάθαρο πως ο κομμουνισμός ήταν φάλτσος και θανάσιμα μολυσμένος.
Αλλά δεν διατίθετο καμία εναλλακτική ιδεολογία και η κρίση - το αργό σάπισμα του συστήματος, που βρώμισε πια επί Λεονίντ Μπρέζνιεφ που ξεκίνησε με την εισήγηση του Χρουστσόφ, κράτησε τριάντα χρόνια, έως ότου επιχειρήσει ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ τη δική του μεταρρυθμιστική πορεία.
Οι αμφιβολίες για την πορεία του εικοστού συνεδρίου στην αρχή καλύφτηκαν, αλλά δεν έπαψαν να δημιουργούν αυθεντική αναστάτωση.
Στην πρώτη από τις αναταραχές που συγκλόνισαν τον κομμουνιστικό κόσμο το 1956, πελώρια πλήθη Γεωργιανών ζήτησαν την αποπομπή του Χρουστσόφ και την αποκατάσταση της μνήμης του Στάλιν.
Οι εξεγέρσεις στην Πολωνία και στην -πολύ σοβαρότερη- ουγγρική επανάσταση ζητούσαν ακριβώς το αντίθετο.
Οι Πολωνοί ζητούσαν κομμουνισμό με ανθρώπινο πρόσωπο και οι Ούγγροι, μετά την αποτυχία των μεταρρυθμίσεων του Ίμρε Νάγκι έφτασαν να ζητάνε καθόλου κομμουνισμό.
Όλες αυτές οι προσπάθειες συνετρίβησαν, πράγμα που οδήγησε πολλούς δυτικοευρωπαίους κομμουνιστές να εγκαταλείψουν απογοητευμένοι το κόμμα τους.
Η εισήγηση του Χρουστσόφ ευνόησε επίσης το ρήγμα μεταξύ της μαοϊκής Κίνας και της Σοβιετικής Ένωσης, καθόσον επέτρεψε στο Μάο να διεκδικήσει το στέμμα του ηγέτη του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος.
Ανήσυχος από τις εξελίξεις, ο Χρουστσόφ προσπάθησε στην αρχή να ηρεμήσει την αντισταλινική εκστρατεία του.
Οι αποφυλακίσεις από τα γκουλάγκ που ακολούθησαν την μυστική εισήγηση συνεχίστηκαν, αλλά γίνονταν πια σιωπηλά.
Τα καταδιωγμένα μέλη του κόμματος αποκαταστάθηκαν και απασχολήθηκαν σε νέες δουλειές, τους απαγορεύτηκε όμως να συζητούν τις εμπειρίες τους.
Αυτή η μυστικοπαθής περίοδος συνεχίστηκε μέχρι το 1961, οπότε ο Χρουστσόφ επέτρεψε να γίνουν νέες αποκαλύψεις για τη σταλινική περίοδο, που συζητήθηκαν ανοικτά, από ραδιοφώνου και τηλεόρασης.
Η σωρός του Στάλιν απομακρύνθηκε από την κόκκινη πλατεία, τα μνημεία του Στάλιν κατεδαφίστηκαν και πολλές πόλεις ξαναπήραν τα ονόματα που είχαν πριν τη σταλινική περίοδο.
Το «Στάλινγκραντ» ονομάστηκε Βόλγκογκραντ.
Η δεύτερη αντισταλινική περίοδος διήρκεσε δύο χρόνια, που δεν ήταν αρκετά να αλλάξουν τις νοοτροπίες στη χώρα.
Το εικοστό συνέδριο συντάραξε το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα, κι οι ρωγμές που προκάλεσε αποδείχτηκε πως δεν ήταν δυνατό να επιδιορθωθούν.
Η Σοβιετική Ένωση και οι άλλες σοσιαλιστικές χώρες αντιμετώπισαν μια κρίση αυτοπεποίθησης.
Η μεγαλύτερη απειλή για τον κομμουνισμό δεν ήταν ο ιμπεριαλισμός ή οι διαφωνούντες, αλλά η διανοητική φτώχεια και η ιδεολογική απογοήτευση στο εσωτερικό του κινήματος.
Έτσι, αν και στη σημερινή Ρωσία είναι σύνηθες να κατηγορούνται για την κατάρρευση της ΕΣΣΔ ο Γκορμπατσόφ κι ο Μπόρις Γιέλτσιν, οι ισχυρισμοί αυτοί είναι εξίσου άχρηστοι κι άδικοι.
Το σύστημα ήταν από καιρό νεκρό.
Το επίτευγμα του Γιέλτσιν ήταν πως ανέσυρε αρτιμελή τη Ρωσία, μέσα από τα χαλάσματα.
Όσο κι αν το μέλλον της Ρωσίας είναι αβέβαιο, η ιστορία της είναι σήμερα πιο ξεκάθαρη, εν μέρει διότι γνωρίζουμε πως το εικοστό συνέδριο ξεκίνησε τη διαδικασία που ολοκληρώθηκε με το οριστικό τέλος του σοβιετικού δεσποτισμού.
.jpg)