– Γιατί οι άντρες δεν αποκαλύπτουν ότι έχουν πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας.
– Γιατί καταφεύγει στην υπερβολική δουλειά και στα χόμπι ένας άνδρας που είναι θύμα.
Πλέον μιλάμε όλο και πιο συχνά για ενδοοικογενειακή βία. Συνήθη θύματα τα παιδιά, αλλά και οι γυναίκες. Σου έχει όμως περάσει από το μυαλό ότι θύμα μπορεί να γίνει και ένας άντρας;
Πιθανότατα όχι. Επειδή κάθε φορά που μιλάμε για οικογενειακή βία στο μυαλό μας αυτομάτως σχηματίζεται η εικόνα ενός ζευγαριού στο οποίο ο άντρας ασκεί βία στη γυναίκα. Αυτή η εικόνα βασίζεται δυστυχώς στην πραγματικότητα, καθώς τα περιστατικά κακοποίησης γυναικών από τους συντρόφους τους είναι συχνό φαινόμενο.
Ευτυχώς, η βία αυτή πλέον αναγνωρίζεται και σε πολλές των περιπτώσεων δεν μένει ατιμώρητη. Παρόλο που ο δρόμος για τις γυναίκες είναι μακρύς και δύσκολος -υπάρχουν ευτυχώς υποστηρικτικές δομές- δεν πρέπει να αγνοούμε και την άλλη πλευρά του νομίσματος. Της βίας, δηλαδή, που υφίσταται το αντρικό φύλο μέσα στη σχέση του.
«Ακόμη και σήμερα, στην κοινωνία μας, τα στερεότυπα «καλά κρατούν», με επακόλουθο την πεποίθηση ότι είναι αδύνατο το «ασθενές» φύλο να κακοποιεί με τον οποιοδήποτε τρόπο το «δυνατό» αρσενικό», μας λέει ο σύμβουλος ψυχικής υγείας Δημήτρης Κουτζαμάνης. «Τα σχόλια, μάλιστα, που συνοδεύουν μια τέτοια είδηση είναι γεμάτα κυνισμό, ειρωνεία και επίκριση ως προς τον άντρα που «έκατσε σαν «κότα» να φάει ξύλο.»
Η σιωπή ως επιλογή
Στην πατριαρχικά δομημένη κοινωνία μας, έχουμε σχηματίσει την εικόνα ότι ο άντρας είναι δυνατός και έχει την τάση να είναι περισσότερο βίαιος από τις γυναίκες. Επίσης, ο άντρας είναι αυτός που θεωρείται από τους περισσότερους ότι έχει το «πάνω χέρι» στις σχέσεις του» κι ότι «δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί του». Βέβαια, μόνο ένα αρσενικό είναι αποδεκτό μέσα στον κύκλο των αντρών που μοιράζονται παρόμοια χαρακτηριστικά.
«Φανταστείτε λοιπόν το κοινωνικό στίγμα που μπορεί να ακολουθεί έναν άντρα όταν γίνει μια ανοιχτή καταγγελία ότι έχει πέσει θύμα κακοποίησης από τη σύντροφό του. Οι συνέπειες αυτού του στίγματος, ο χλευασμός και ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι οδυνηρές και έχει ως αποτέλεσμα το θύμα να επιλέγει τη σιωπή.»
Η προτροπή να καταπίνει τα συναισθήματα του, τον δυσκολεύει να έρθει σε επαφή με τον εαυτό του, με αποτέλεσμα να εστιάζει στο θυμό και την αυτολύπη που δεν έδρασε «σαν άντρας». Ο κοινωνιολόγος Paul Kivel περιγράφει με γλαφυρότητα το φαινόμενο αυτό ως «act-like-a-man box». «Σύμφωνα με τον ορισμό αυτό, η κοινωνική αποδοχή για την αρρενωπότητα αποκλείει την αδυναμία και θεωρεί ότι οι άντρες υπερέχουν σωματικά των γυναικών. Επίσης, αναμένεται από τους άντρες να έχουν τον έλεγχο, ειδικά έναντι των γυναικών, να είναι βίαιοι, ενώ ταυτόχρονα επιβάλλεται να καταπιέζουν τα συναισθήματά τους όταν τα πράγματα στη ζωή δεν κυλούν όπως τα θέλουν», εξηγεί ο κ. Κουτζαμάνης.
Όταν η αδυναμία του άντρα τον μετατρέπει σε θύτη
Οποιοσδήποτε άντρας παρεκκλίνει από τα χαρακτηριστικά αυτά και «βγει έξω από το κουτί» τότε γελοιοποιείται, θεωρείται αδύναμος. Η τοξικότητα που περιέχει αυτή η διαστρεβλωμένη άποψη του ανδρισμού συχνά οδηγεί τους άντρες στη θέση του θύτη, σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, αλλά παράλληλα τον οδηγεί και στη σιωπή, όταν βρίσκεται στη θέση του θύματος.
Κανείς δεν τον πιστεύει
Η λανθασμένη εικόνα για τον ανδρισμό, οδηγεί τον κοινωνικό περίγυρο αλλά και τις αρχές (αστυνομία, δικαστήρια) να είναι δύσπιστοι ως προς έναν άντρα που μπορεί να βρει το θάρρος και να μιλήσει για την κακοποίηση που δέχεται από τη σύντροφό του.
Στέκονται με σκεπτικισμό μπροστά σε ένα τέτοιο φαινόμενο «σοβαρά τώρα, σε κακοποιεί η γυναίκα σου;» και καθώς δεν γνωρίζουν πώς να διαχειριστούν την κατάσταση, την αποδίδουν στις ορμόνες της γυναίκας «έλα μωρέ, στις μέρες της θα είναι» ή σε πιθανά βιώματα ως παιδί «μεγάλωσε σε σπίτι που οι γονείς της δέρνονταν, κάνε υπομονή» με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιείται η σημασία που έχει για τον άντρα-θύμα η κατάσταση που βιώνει.
Κάποιοι, ελάχιστοι δυστυχώς, άντρες, έχουν ένα υποστηρικτικό περιβάλλον από φίλους, οι οποίοι τους υποστηρίζουν συναισθηματικά και πρακτικά, να διαχειριστούν και να φύγουν -τελικά- από μια κακοποιητική για αυτούς σχέση.
Βία δεν είναι μόνο η σωματική κακοποίηση
«Παρόλο που η φυσική βία θεωρείται χαρακτηριστικός τρόπος κακοποίησης από τους άντρες και οι γυναίκες τείνουν να κακοποιούν τους συντρόφους τους σωματικά. Ίσως όχι με την ένταση και τη δύναμη των ανδρών, αλλά με διαφορετικούς τρόπους όπως το δάγκωμα, το φτύσιμο, κλωτσιές και μπουνιές, βλάπτοντας κατοικίδια, σπάζοντας αγαπημένα πράγματα και σε ακραίες περιπτώσεις κάνοντας επιθέσεις με μαχαίρι», μας λέει ο κ. Κουτζαμάνης.
Παράλληλα, χρησιμοποιούν τρόπους για να βλάψουν τον σύντροφό τους συναισθηματικά. Τέτοια παραδείγματα είναι ο εξευτελισμός παρουσία τρίτων «αυτός δεν ξέρει τι του γίνεται, μη τον ρωτάς τη γνώμη του», η αποχή από το σεξ ως μέθοδος τιμωρίας, η χρήση χαρακτηρισμών όπως «είσαι παντελώς άχρηστος», ο συνεχόμενος θυμός και οι ακραίες συναισθηματικές συμπεριφορές. Η συναισθηματική κακοποίηση είναι συχνά ο προτιμώμενος τρόπος των γυναικών και εμφανώς ο πιο δύσκολος να ανιχνευτεί, καθώς δεν αφήνει εμφανή σωματικά σημάδια. Η απουσία σωματικών τραυμάτων όμως, δεν σημαίνει ότι η κακοποίηση δεν βρίσκει άλλους τρόπους για να δημιουργήσει πληγές.
Όταν η αδυναμία του άντρα τον μετατρέπει σε θύτη
«Οι άντρες που ζουν με μια κακοποιητική σύντροφο, βιώνουν πολλαπλές συνέπειες, τόσο σε σωματικό, όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Μπορεί να επιλέγουν να παραμείνουν στη σχέση για πολλούς λόγους, όπως κοινωνικούς: «Δεν παντρεύτηκα για να χωρίσω», οικονομικούς: «Με τι λεφτά θα πληρώσω και διατροφή και το σπίτι για να μένω;», θρησκευτικούς: «Ο Θεός μας ένωσε, ο Θεός θα μας χωρίσει», λέει ο σύμβουλος ψυχικής υγείας.
Η συναισθηματική κακοποίηση είναι συχνά ο προτιμώμενος τρόπος των γυναικών και εμφανώς ο πιο δύσκολος να ανιχνευτεί, καθώς δεν αφήνει εμφανή σωματικά σημάδια.
Ο ουσιαστικός λόγος όμως, είναι η ντροπή που νιώθουν και το γεγονός ότι η επαναλαμβανόμενη κακοποίηση έχει επηρεάσει την αυτοεκτίμησή τους. Θεωρούν τον εαυτό τους αδύναμο, με αποτέλεσμα να προσπαθούν να διαχειριστούν τα συναισθήματα της ντροπής, του θυμού και της λύπης με καταστροφικούς τρόπους, όπως η απόσυρση που οδηγεί σε νωθρότητα ή κατάθλιψη, ή/και χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών. Οι βίαιες συμπεριφορές που δέχονται μπορεί να αναπαραχθούν σε άλλους ανθρώπους, όπως για παράδειγμα στα παιδιά, σε υφιστάμενους στον εργασιακό χώρο, σε αδύναμες ομάδες ανθρώπων (π.χ. σε επαίτες).
Τελικά η βία δεν έχει φύλο
Χρησιμοποιούμε τον όρο «ενδοοικογενειακή βία» για να περιγράψουμε τις φυσικές και ψυχολογικές πράξεις βίας από τον ένα σύντροφο στον άλλο, μέσα σε μια σχέση. Ο ορισμός αυτός σε κανένα σημείο του δεν διαχωρίζει το γένος του θύτη ή του θύματος. Ο Mark Brooks, πρόεδρος του οργανισμού Mankind Initiative, λέει χαρακτηριστικά ότι η ενδοοικογενειακή βία είναι μια πράξη βίας ενάντια σε ένα ανθρώπινο όν, άσχετα από το φύλο του. Η στάση της κοινωνίας μας να προσκολλάται και να αναπαράγει παλιομοδίτικα στερεότυπα, όπως ότι η ενδοοικογενειακή βία είναι χαρακτηριστικό μόνο των αντρών, απέχει πολύ από την εποχή μας. Οι άντρες που επιλέγουν να μιλήσουν ανοιχτά για αυτό που τους συμβαίνει, έχουν ήδη να αντιμετωπίσουν την καχυποψία και το χλευασμό μιας πατριαρχικής κοινωνίας και οι επιλογές τους για αναζήτηση βοήθειας είναι από ελάχιστες έως περιορισμένες. Ενδεικτικά, μια αναζήτηση στο διαδίκτυο για κέντρα κακοποιημένων αντρών αντικατοπτρίζει την εικόνα αυτή, καθώς υπάρχουν μόνο κέντρα στήριξης γυναικών. Ο άντρας λοιπόν πρέπει, κουβαλώντας το κοινωνικό στίγμα, να αναζητήσει μόνος του βοήθεια.
Το ζητούμενο είναι η προσέγγιση και φροντίδα των θυμάτων της ενδοοικογενειακής βίας, χωρίς να εστιάζουμε στο φύλο τους, αλλά στις ανάγκες τους. Και αυτό που μοιάζει να έχουν ανάγκη τη στιγμή εκείνη είναι κατανόηση, συναισθηματική και πρακτική υποστήριξη και απομάκρυνση από το βίαιο περιβάλλον.
