Έθνος: Μια ιστορικώς διαμορφωμένη κοινότης ανθρώπων, την οποίαν χαρακτηρίζουν τα κοινά πολιτιστικά στοιχεία, η κοινή εθνική ιστορική συνείδησις, το κοινόν εθνικόν συναίσθημα και η κοινή εθνική βούλησις.
Κατά τους περισσοτέρους συγγραφείς όμως, απαραίτητον συστατικόν στοιχείον είναι η κοινή καταγωγή, η οποία είναι πρωτογενής εάν από της εμφανίσεως του Έθνους εις την ιστορίαν ενυπάρχει φυλετική ομοιογένεια (π.χ. Έλληνες, Γερμανοί, Βάσκοι κλπ) δευτερογενής δε εάν η φυλετική ομοιογένεια επετεύχθη εις μετέπειτα ιστορικούς χρόνους (π.χ. Άγγλοι, Ιταλοί, Γάλλοι κλπ).
…Το έθνος δημιουργείται δια της ανόδου της φυλής εις ανωτέραν πολιτιστικήν στάθμην αποτελεί δε τελείωσιν του βιολογικού φαινομένου της Φυλής…
Εθνική συνείδησις: Είναι το προιόν της ιστορικής διαδικασίας μετατροπής ενός Λαού σε Έθνος. Υφίσταται όπου σύνολον ανθρώπων διέπεται υπό μονίμου αλληλεγγύης και μάλιστα αλληλεγγύης η οποία υπερβαίνει τα στενά οικογενειακά όρια.
…Η εθνική συνείδησις είναι δημιούργημα κι αποτέλεσμα της κοινής καταγωγής, κοινής ιστορίας, κοινής παιδείας και πίστεως εις κοινόν πεπρωμένον. Είναι η κοινή πεποίθησις ότι αι παρελθούσαι, παρούσαι και μέλλουσαι γενεαί αποτελούν ένα ενιαίον και ζων σύνολον…
Δια τον εθνικισμόν το Έθνος τυγχάνει απεριόριστον χρωνικώς και αδέσμευτον χωρικώς. Ήτοι ως έθνος υπό την οργανικήν του πλέον έννοιαν νοείται όλο το σύνολον των παρελθουσών γεννεών συν των μελλουμένων να έλθουν… Επομένως όταν λέγωμεν το Ελληνικόν Έθνος, υποδειλούμεν όλας τας γεννεάς που παρήλθον και όλας τας γεννεάς, που αναμένονται.
Αι εθνικαί κοινωνίαι είναι αι μόναι ανθρώπιναι κοινωνίαι που υπάρχουν από την έποψιν της ενιαίας συγκροτήσεως και της κατευθύνσεως προς ενιαίον στόχον. Η ανθρωπότης αποτελεί αφηρημένην έννοιαν, δεν συνιστά οργανωμένην κοινωνίαν…
Ο ανταγωνισμός των εθνών αποτελεί φυσικήν εκδήλωσιν της ζωής. Η φύσις εξελέσσεται ως σύνολον εις το τέλειον. Όσοι οργανισμοί είτε είναι φυτά, είτε ζώα, είτε έθνη δεν είναι εις θέσιν να ακολουθήσουν την φύσι εις τον δρόμο της τελεότητος πίπτουν και χάνονται, χωρίς να μεριμνά κανείς δι’ εκείνους.
Εις την ζωήν, αν τα έθνη δεν έχουν την δύναμι να επιβιώσουν μόνα των, θα χαθούν.
Η εθνική ενότης αποτελεί το ζωτικότερον στοιχείον δυνάμεως του έθνους. Άνευ αυτής ουδέν έθνος είναι ικανόν να προχωρήσει ή να ανταπεξέλθει προς τας δυσκολίας που θα του παρουσιαστούν.
Έθνος καλούμεν την Φυλήν, την έχουσα συνείδησιν της υπέρξεώς της.
Μόνον το «όμαιμον», δηλαδή η κοινή καταγωγή, αποτελεί αναγκαίαν συνθήκην δια την ύπαρξην του Έθνους… Αντιθέτως τα ομότροπα ήθη, ο κοινός τρόπος του σκέπτεσθαι και η κοινή παράδοσις είναι παράγωγα της κοινής καταγωγής.
Άτομα συνδεόμενα μεταξύ των εν κοινωνία δι’ οιονδήποτε λόγον πλην του φυλετικού δεν αποτελούν Έθνος αλλά «Λαόν».
Πολιτισμόν ούτε εν άτομον δύναται να δημιουργήσει, ούτε ολόκληρος ανθρωπότης, ούτε εν οιονδήποτε σύνολον ανθρώπων, αλλά μόνον η Φυλή, το Έθνος.
Εν Έθνος, το οποίον θέλει να είναι άξιον της υπάρξεώς του, πρέπει κατά πρώτον να φροντίζει δια την υγείαν και την εξύψωσιν της φυλής του, η οποία είναι το θεμέλιον αυτής ταύτης της υπάρξεώς του.
Ένα έθνος άξιο θα πασκίζει πάντα να περιμαζωχτεί σ’ ένα κράτος δικό του για να ζήσει και να κυριαρχήσει, όπως κάθε ζωντανός οργανισμός το θέλει, μα, όταν δεν το μπορεί ή δεν το καταφέρνει ολοκληρωτικά, θα κοιτάζει να φυλάγεται τουλάχιστο όπως όπως από το χαμό του εαυτού του.
Το έθνος είναι ανάγκη να ζήσει με οποιαδήποτε πολιτική μορφή ή με πολλές μορφές και ξένες ίσως, και κομματιαστά ακόμη, αν δεν γίνεται αλλιώς, για να δημιουργήσει κάτι. Γιατί το έθνος είναι η ζωή και θέλει να δημιουργήσει. Μονάχα το έθνος μπορεί να δημιουργεί, αυτό έχει τη χάρη τούτη…
Ποιος είναι των εθνών ο σκοπός ο τελικός, πες τον προορισμό, πες τον αποστολή, πες τον ανάγκη; Ο πολιτισμός!
Να, έργο άξιο για τα έθνη, έργο ανθρωπιστικό, έργο αληθινά ανθρώπινο. Να, η δικαιολογία των εθνών. Να, πώς τα έθνη είναι χρήσιμα στην ανθρωπότητα. Να, πώς ξεπερνούν τα σύνορά τους, ξεχειλίζουν, πλαταίνουν, υψώνονται, γεμίζουν και κατακτούν τον κόσμο.
Να, πώς είναι όμορφα τα έθνη και να, πού έσφαλε ο Κάρολος Μάρξ πολεμώντας τα έθνη. Του έθνους το άνθισμα και ο καρπός ο ωραίος είναι ο πολιτισμός.
Μα δεν μπορεί να είναι σημαντικό ένα έθνος χωρίς κάποια μεγάλη ιδέα, που σύμφωνα μ’ αυτή να ενεργεί, που να έχει πλαστεί απ’ τα σπλάχνα του και να το τραβά έπειτα αυτό το ίδιο προς την εκπλήρωσή της.
Τα έθνη για να μεγαλουργήσουν και να κυριαρχήσουν ανάμεσα στα άλλα έθνη σε τόπους και σε χρόνους, κάτι μεγάλο πρέπει να βάλουν με το νου τους και να το αποζητούν, αλλιώς δεν είναι άξια για μεγάλα έργα και θα απομείνουν δούλοι άλλων εθνών, δούλοι πολιτικά ή πνευματικά και ψυχικά.
Όχι να μεγαλοπιάνονται, γιατί έτσι κάνουν οι μικροί, μα σύμφωνα με μια παράδοση δική τους να βλέπουν και να θέλουν μεγάλα.
Ίων Δραγούμης – ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
