РЕФОРМА

Εχει περάσει πλέον ο καιρός που ο στρατός βρισκόταν στην καρδιά του βιομηχανικού συστήματος της Ρωσίας. Καθώς έχει παραμεληθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν μπορεί, πλέον, παρά να αρκεστεί σε γηρασμένες τεχνολογίες, τη στιγμή που νέοι παραγωγοί οπλικών συστημάτων ανταγωνίζονται τις ρωσικές εξαγωγές. 

Γι’ αυτόν τον λόγο, ο πρόεδρος, Ντιμίτρι Μεντβέντεφ έχει δρομολογήσει ένα ευρύτατο εκσυγχρονιστικό σχέδιο.

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

Εδώ και μία εικοσαετία, οι στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις αποτελούν σταθερό φαινόμενο της ρωσικής πολιτικής ζωής(11). Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, ο όρος «μεταρρύθμιση» ήταν στην πραγματικότητα ένας ευφημισμός που συγκάλυπτε την εντυπωσιακή κατάρρευση των ενόπλων δυνάμεων. Η άνοδος του Πούτιν στην εξουσία συνέπεσε με το ξέσπασμα ενός νέου πολέμου στην Τσετσενία. Εκείνη την εποχή, διατέθηκαν επιπλέον κονδύλια στις ένοπλες δυνάμεις οι οποίες -παρά τις βιαιοπραγίες που διαπράχθηκαν και τον τεράστιο αριθμό ανθρώπινων ζωών που χάθηκαν (τόσο αμάχων, όσο και στρατιωτικών)- κατόρθωσαν να ανορθώσουν κάπως το κύρος τους. Ο πρόεδρος Πούτιν κατάφερε τότε να χρησιμοποιήσει αυτήν τη συμβολική ακτινοβολία για να προβάλει την εικόνα μιας Ρωσίας η οποία είχε ξαναγίνει ισχυρή. Μάλιστα, τότε είχε κατορθώσει να ξαναφέρει στη μόδα τις στρατιωτικές παρελάσεις στην Κόκκινη Πλατεία για τον εορτασμό της επετείου της συντριβής των ναζί. Με την ευκαιρία της παρέλασης του 2007, επανέφερε ακόμα και τις πτήσεις επίδειξης βομβαρδιστικών Tupolev πάνω από την πλατεία.

Ωστόσο, όπως διαβεβαιώνει ο Φιοντόρ Λουκιάνοφ, αρχισυντάκτης της έγκυρης επιθεώρησης «Russia in Global Affairs», «η Ρωσία δεν έχει πλέον αυτοκρατορικές βλέψεις. Ο Πούτιν προσπαθεί να παρουσιάσει τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως πόλεμο της Ρωσίας, αποσιωπώντας τη συμμετοχή των υπόλοιπων χωρών. Η νίκη στον «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο» (έτσι αποκαλείται ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στη Ρωσία) αποτέλεσε ενοποιητικό παράγοντα για όλους τους σοβιετικούς πολίτες. Η προσπάθεια του Πούτιν δεν αποσκοπεί στην ανασύσταση της αυτοκρατορίας αλλά στην επανένταξη της Ρωσίας στη λέσχη των υπερδυνάμεων».

Μια προσεκτική μελέτη του ρωσικού στρατιωτικό-βιομηχανικού συμπλέγματος διαψεύδει πολλούς μύθους που εξακολουθούν να επιβιώνουν στη Ρωσία. Κατ’ αρχάς, του ευρύτατα διαδεδομένου μύθου ότι, μετά τη ρωσογεωργιανή σύγκρουση του 2008 επιστρέφουμε στον Ψυχρό Πόλεμο. Ακόμα κι αν ήταν ικανή για κάτι τέτοιο, η χώρα δεν έχει κανένα συμφέρον να απειλήσει το ΝΑΤΟ. 

Οι σοβιετικοί και οι ρώσοι ηγέτες δεν διανοήθηκαν ποτέ να εντάξουν την υψηλή τεχνολογία στην αμυντική βιομηχανία, έτσι ώστε να τη μετατρέψουν σε κεντρικό στοιχείο των μεταρρυθμίσεών τους ή των σχεδίων τους για τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Τη σοβιετική εποχή, ο συγκεκριμένος τομέας λειτουργούσε με αδιαφανή τρόπο, ήταν εντελώς εχθρικός απέναντι σε οποιαδήποτε προοπτική αλλαγής του τρόπου λειτουργίας του(15) και καταβρόχθιζε τεράστιο μερίδιο του κρατικού προϋπολογισμού. Οι μεταρρυθμιστές της γκορμπατσοφικής περιόδου δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι από το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα θα μπορούσαν να προκύψουν κάποια μέρα θετικές εξελίξεις. Ετσι, αντί να προσπαθήσουν να κατευθύνουν τον μετασχηματισμό του, επέλεξαν να στραφούν εναντίον του. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια των αδιάκοπων μεταρρυθμίσεων, κανείς δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει τους πλέον προηγμένους τομείς της εθνικής αμυντικής βιομηχανίας. Καθώς δεν εκτιμούσαν την αξία τους, τους άφησαν απλούστατα να σβήσουν. Από την πλευρά του, ο Μεντβέντεφ προσπαθεί να θέσει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού τους, ενώ ταυτόχρονα φοβάται τις πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες που θα έχουν οι μεταρρυθμίσεις. Για την ώρα, αρκείται στην εξύμνηση του μοντέλου της αμερικανικής Σίλικον Βάλεϊ. Μπορεί, άραγε, μια χώρα προικισμένη με φυσικό αέριο, πετρέλαιο και άφθονο ορυκτό πλούτο, των οποίων η εκμετάλλευση επιτρέπει στις ηγετικές της τάξεις να αποκομίζουν τεράστια κέρδη, να αδιαφορεί για την ανάπτυξη των τεχνολογιών αιχμής;