Ο ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ ΣΤΑ ΕΠΗ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ

Εκτός από ποιητής, ιστορικός, φιλόσοφος κ.λπ, κ.λπ ο Όμηρος ήταν και γεωγράφος. 

Αυτό είναι και το θέμα του συγκεκριμένου άρθρου, η γεωγραφία του Ομήρου δηλαδή, με την διαφορά ότι θα ασχοληθούμε με συγκεκριμένη περιοχή, αυτή του Πόντου. 

Οι αναφορές του ποιητή για αυτό το κομμάτι του ελληνισμού δεν είναι πολλές, από τα λίγα τα οποία καταφέραμε να αντλήσουμε ως πρώτο συμπέρασμα έχουμε το γεγονός ότι όλες οι πόλεις και οι λαοί του Πόντου που έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο είχαν λάβει το μέρος των Τρώων. 

Αυτό είναι και λογικό, αφού ήταν οι πιο κοντινοί τους σύμμαχοι, ενώ, οι Αχαιοί ήταν πολύ μακρύτερα οπότε δυσκολότερα θα μπορούσαν να συμμαχήσουν με αυτούς.

Στις παρακάτω σειρές θα βρείτε ονόματα πόλεων, ανθρώπων και φυλών τα οποία αν μη τι άλλο πιστοποιούν την ελληνικότητα των κατοίκων της περιοχής του Πόντου από τα χρόνια του μύθου ακόμη. 

Σε αυτό το σημείο να διευκρινίζουμε πως για εμάς ο μύθος δεν είναι αυτό που λέμε παραμύθι (η αντίθετη λέξη του μύθου), αλλά η ιστορία αυτή που δεν καταγράφηκε αλλά σώθηκε στους αιώνες περνώντας από στόμα σε στόμα.

Ξεκινούμε λοιπόν με την Β’ ραψωδία της Ιλιάδος όπου συναντούμε τους Παφλαγόνες. Αυτοί, που όπως είπαμε ήταν σύμμαχοι των τρώων, είχαν σαν αρχηγό τους τον Πολυμένη (μάλλον γιος του Αρπαλίωνα). Ο Όμηρος γράφει πως ήταν μεγάλο φύλο, ενώ τους θέλει γνωστότατους και για ένα περίφημο είδος άγριων μουλαριών που εξέτρεφε, και η χώρα τους ήταν η γνωστή Παφλαγονία της αρχαιότητας. Μετά τον θάνατο του βασιλιά τους ήλθαν σε συνεννόηση με τους Ενετούς και αφήνοντας τα Β.Δ παράλια του Ευξείνου Πόντου τους ακολούθησαν στα παράλια της Αδριατικής.

Οι Ενετοί: Αυτοί, φαίνεται να είναι συγκεκριμένος λαός Παφλαγόνων που ζούσε δίπλα στον Παρθένιο ποταμό (σημερινός Μπαρτέν).

Τους Ενετούς του συναντάμε σε πολλούς αρχαίους γεωγράφους και ιστορικούς (Ψευδο-Σκύμνο, Ηρόδοτο, Πολύβιο, Στράβωνα κ.α.) όπου οι περισσότεροι επιβεβαιώνουν την καταγωγή τους από την Παφλαγονία και ο Στράβων τους θέλει γείτονες των Καππαδοκών. 

Ο Άγιος Ευστάθιος Θεσσαλονίκης (ο καλύτερος σχολιαστής του Ομήρου μέχρι σήμερα) κάνοντας λόγω για τους Ενετούς τους ονομάζει βασιλικό γένος των Παφλαγόνων, μάλλον φυλή που τύγχανε ιδιαίτερων τιμών. 

Αργότερα, μετά την καταστροφή του Ιλίου, μετοίκισαν στα παράλια της Αδριατικής στην βόρεια Ιταλία και ακριβέστερα στην κοιλάδα του Πάδου στις βόρειες Δαλματικές ακτές. Μάλιστα, αυτοί οι Ενετοί είναι οι φορείς της Βενετικής γλώσσας. Βασιλιάς των Ενετών την εποχή του τρωικού πολέμου ήταν ο Αντήνορας γιος του Αισυήτη και της Κλευμήστρας. 

Αυτός λοιπόν, κατά τον Όμηρο, ήταν ο αντίστοιχος Νέστωρας των Αχαιών στην πλευρά των Τρώων. Σοφός και συνετός σύμβουλος, αδελφός της δεύτερης συζύγου του Πριάμου Εκάβης, ενώ ήταν ο ίδιος που φιλοξένησε και προστάτεψε τους Οδυσσέα και Μενέλαο όταν πήγαν να ζητήσουν να τους αποδοθεί η Ελένη. 

Αυτός είναι και ο ιδρυτής της νέας μόνιμης πλέον αποικίας-κατοικίας των Ενετών όπως πολλών άλλων στην βόρεια Αφρική.

Γείτονες των Παφλαγόνων ήταν και οι Καύκωνες. Η γη των Καυκώνων στον Όμηρο απλώνεται από τον Παρθένιο ποταμό μέχρι την παραλία των Μαριανδυνών. Αυτούς ο Ευστάθιος τους ονομάζει Αρκάδες ενώ το λεξικό του Πανταζίδη τους θέλει Πελασγούς, το μόνο επιπλέον στοιχείο που έχουμε για αυτούς είναι το όνομα μιας πόλης τους, το ‘’Τήεον’’.

Ο γεωγράφος Εκαταίος γράφοντας για την ερημωμένη πόλη Αλαζία, λέει πως είναι παλαιά πόλη των Αλιζόνων και πως εξ’ αυτής έχουμε τα μετέπειτα ονόματα περιοχών Χαλδία και Λαζία (βλέπε χάλυβα-χάλυψ στον Ευστάθιο).

Αιγιαλός: Αυτή η Αιγιαλός του Ομήρου βρισκόταν μετά το ακρωτήριο Κάραμβη. Ομώνυμες με αυτή πόλεις της αρχαιότητος συναντάμε στην Θράκη κοντά στον ποταμό Στρυμόνα, μια κοντά στην Σικυώνα και αλλού.

Στον Όμηρο επίσης συναντούμε άλλες δυο πόλεις του Πόντου το Κύτωρο και την Σήσαμο. 

Περιγράφοντας τις πόλεις αυτές ο ποιητής, που τις θέλει κάπου κοντά στον Παρθένιο ποταμό, τις θέλει με έξοχα και πολυτελή σπίτια κάτι που δηλώνει πως ήταν πλούσιες και ο κόσμος τους εύπορος. Η Κύτωρος (Κωτύορα;;) ανήκε και αυτή στην ευρύτερη περιοχή της Παφλαγονίας και την εποχή των τρωικών να λειτουργεί σαν λιμάνι της Αμάστριας ενώ αργότερα την βρίσκουμε σαν πόλη ξεχωριστή. Το όνομά της το οφείλει στον γιο του Φρίξου τον Κύτωρο. Την εποχή της κλασσικής αρχαιότητας η Κύτωρος γίνετε γνωστότατη για τις μεγάλες εξαγωγές ξυλείας που κάνει και ακριβέστερα της ξυλείας του δένδρου ‘’Πυξός’’ (είδος έλατου).

Η Αμάστρια, η οποία οφείλει το δικό της όνομα στην σύζυγο του τυρράνου της Ηράκλειας Διόνυσο, ήταν άλλη μια ομηρική πόλη στον Εύξεινο Πόντο που αργότερα στην πάροδο των αιώνων ενώθηκε με την Κύτωρο της οποίας και έλαβα πλέον το όνομα -Κύτρος ή Κοτρού (Ορτνού;;;) κατά τον ομηρικό λεξικογράφο Πανταζίδη.

Η Σήσαμος του Ομήρου ενώθηκε και αυτή με την Κύτωρο, καθώς όμως βρισκόταν σε ψηλότερο σημείο, χρησιμοποιήθηκε σαν ακρόπολη της.

Λίγο παρακάτω ο ποιητής κάνει λόγω για μια ακόμη πόλη του Πόντου την Κρώμνα. Απ’ ότι φαίνεται αυτή η Κρώμνα δεν έχει καμία σχέση με την σύγχρονη που όλοι γνωρίζουμε, και αυτό διότι η συγκεκριμένη ήταν ένα μικρό πόλισμα το οποίο στην πορεία του χρόνου συγχωνεύτηκε με άλλα για την δημιουργία της Αμάστριας. Το όνομά της το πήρε από τον Κρώμο, που ήταν γιος του οικιστή του Πόντου Λυκάονα. 

Προφανώς, σε αυτόν οφείλει το όνομά της και η γνωστή σε όλους μας σύγχρονη πόλη της Κρώμνας. Τέλος, να πούμε πως ομώνυμη πόλη στην αρχαιότητα είχε και στην Πελοπόννησο (!!).

Ο ποταμός Παρθένιος για τον οποίο κάναμε κουβέντα παραπάνω, διέσχιζε τις τρεις πόλεις που ενώθηκαν, ενώ το όνομά του το οφείλει σε τρεις πιθανές εξηγήσεις.

 

Στην πλουσιότατη βλάστηση που τον περιέβαλλε, στα εξαιρετικά ήρεμα νερά του, ή στον θρύλο που ήθελε την θεά Άρτεμη να έχει λουστεί στα νερά του.

Άλλη πόλη της περιοχής ήταν και ο Αιγιαλός. Τον Αιγιαλό ο Στράβωνας όπως επίσης και ο Λουκιανός στην Παφλαγονία τον αναφέρουν σαν πολίχνη της γης των Ενετών.

Άλλη πόλη εκεί κοντά ήταν και η Ερυθίνη, ή πιο σωστά υψηλοί Ερυθίνοι. Ο Στράβων και άλλοι σχολιαστές του Ομήρου μας λέγουν ότι το όνομά της προέρχεται από δυο βράχους στην παραλία της πόλης που είχαν χρώμα ερυθρό.

Οι Αλιζώνες που κακώς συγχέονται με τους Αλαζώνες του Βορείου Ευξείνου Πόντου, είχαν σαν τόπο καταγωγής την ευρύτερη περιοχή της Αλύβης-Αργυρούπολη-. Βασιλιάδες των Αλιζώνων στην Ιλιάδα ήσαν οι Επίστροφος και Οδίος (τον δεύτερο τον σκότωσε ο Αγαμέμνονας). 

Ο ποντιακής καταγωγής γεωγράφος Στράβων, γράφοντας για αυτούς τους τοποθετεί κάπου πέρα από τον Άλυ ποταμό και τους λέει γείτονες των Παφλαγώνων. Μετέπειτα ταυτίζονται με τους Χάλυβες και την εποχή του Στράβων ονομάζονται Χαλδαίοι (…). Ο ίδιος πάλι, υποστηρίζει πως οι Χάλυβες αρχικά ονομαζόταν Άλυβες υπονοώντας σαφέστατα άμεση σχέση με την Αλύβη-Αργυρούπολη.

Από τον Όμηρο δεν διαφεύγει ούτε η Αργυρούπολη που αναφέραμε παραπάνω, η οποία εκείνη την εποχή άκουγε στο όνομα Αλύβη. Μάλιστα, την καλεί ως ‘’Αργύρου γενέθλη’’ (οι λόγοι είναι προφανείς) και τους κατοίκους αυτής Αλιζώνες, ενώ ο Στράβων τους λέει Χάλυβες και την πόλη Χαλύβη. 

Μετά τα τρωικά οι κάτοικοι της μετοίκισαν στην Κάτω Ιταλία όπου δημιούργησαν την ομώνυμη πόλη η οποία αργότερα έγινε το γνωστό Μεταπόντιον (!!!!!).