Η κρίση στην Κοφίνου και η τελική απομάκρυνση της ελληνικής μεραρχίας η από την Κύπρο

Η Κοφίνου ήταν ένα αμιγώς τουρκοκυπριακό χωριό πάνω στη σημαντική οδική αρτηρία που ενώνει την Λευκωσία με τη Λεμεσό. 

Οι τουρκοκύπριοι της Κοφίνου, διοικούμενοι από αξιωματικό από την Τουρκία, συνεχώς από τις αρχές του 1964 παρενοχλούσαν όσους ταξίδευαν μεταξύ Λευκωσίας και Λεμεσού και επανειλημμένα απέκοπταν τον δρόμο. 

Μέσα στο 1967 οι προκλήσεις ήσαν σχεδόν καθημερινές. 

Στις 14 Νοεμβρίου μονάδες της εθνικής φρουράς, με επί κεφαλής το στρατηγό Γρίβα, πήγαν στην περιοχή και σύντομα οι συγκρούσεις άρχισαν. Η Εθνική Φρουρά δε δυσκολεύθηκε πολύ να τρέψει τους τουρκοκυπρίους σε φυγή και να ξεκαθαρίσει την κατάσταση. 

Οι συγκρούσεις επεκτάθηκαν και με τους τουρκοκυπρίους του γειτονικού χωριού Άγιος Θεόδωρος.

Πολλές και ποικίλες ερμηνείες δόθηκαν ως προς το ποιοι και γιατί προκάλεσαν την κρίση. Μια ερμηνεία αναφέρει ότι ήταν τουρκική πρόκληση που απαντήθηκε, ύστερα από την εκτίμηση των ελληνικών αδυναμιών από την Άγκυρα, αφού έγινε η συνάντηση στον Έβρο. 

Μια δεύτερη ερμηνεία αναφέρει ότι την κρίση προκάλεσε η ελληνική χούντα για να πλήξει τον Μακάριο. 

Μια άλλη ερμηνεία λέγει ότι η κρίση προκλήθηκε από κύκλους του βασιλιά Κωνσταντίνου (με τον οποίο ο Γρίβας διατηρούσε μονίμως στενή επαφή), προκειμένου να διευκολυνθεί αυτός στη διενέργεια αντιπραξικοπήματος κατά των συνταγματαρχών, που προετοίμαζε στην Αθήνα. 

Μια άλλη, τέλος, ερμηνεία αναφέρει ότι επρόκειτο απλώς για επίδειξη δυνάμεως από τον Γρίβα οπότε, μετά την έναρξη των συγκρούσεων, η Άγκυρα βρήκε την αφορμή να δημιουργήσει την κρίση.

Η Τουρκία έστειλε ξανά τα πολεμικά της αεροσκάφη να πετούν για αρκετές ημέρες πάνω από την Κύπρο, ενώ έθεσε σε ετοιμότητα και τον αποβατικό της στόλο. 

Η Άγκυρα απειλούσε ξανά με πόλεμο και εξαπέλυε τελεσίγραφα τόσο προς την Αθήνα όσο και προς τη Λευκωσία. 

Σε διάγγελμά του, στις 24 Νοεμβρίου ο Μακάριος ανακοίνωσε ότι διερχόμεθα δραματικάς στιγμάς καί τά νέφη τού πολέμου απλούνται απειλητικώς υπεράνω τής Κύπρου..

Ο γενικός γραμματέας του Ο.Η.Ε. έστειλε αμέσως εκπρόσωπό του ως μεσολαβητή στην κρίση, τον Χοσέ Ρολς Μπέννετ, αλλά και ο πρόεδρος των Η.Π.Α. έστειλε ένα δικό του μεσολαβητή τον Σάϋρους Βανς. 

Ο τελευταίος κινήθηκε δραστήρια στο τρίγωνο Αθηνών - Άγκυρας - Λευκωσίας, προσπαθώντας να επιτύχει την εκτόνωση με ένα συμβιβασμό.

 Οι επαφές του αυτές, που συνεχίστηκαν για μια εβδομάδα, πέτυχαν μια συμφωνία η οποία περιλάμβανε τους όρους των τουρκικών τελεσιγράφων. 

Τη συμφωνία αυτήν, που προφανώς εξυπηρετούσε τα μέγιστα την Τουρκία αλλά και κάθε άλλο παρά την Ελλάδα, ο Βανς κατόρθωσε να την " περάσει" στην Αθήνα όπου κανένας από τους ηγέτες της χούντας δεν ήταν σε θέση να αντισταθεί στον απεσταλμένο του προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών. 

Οι όροι της συμφωνίας ήσαν :

Πρώτον: Άμεση, μέσα σε 45 ημέρες, απομάκρυνση ολόκληρου του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος, δυνάμεως 8.000 ανδρών, που είχε σταλεί στην Κύπρο το 1964-1965.

Δεύτερον: Παραμονή στην Κύπρο της ΕΛ.ΔΥ.Κ και της ΤΟΥΡ.ΔΥ.Κ., δηλαδή των σταθμευουσών βάσει των συμφωνιών Ζυρίχης και Λονδίνου ελληνικών και τουρκικών δυνάμεων.

Τρίτον: Άμεση διάλυση των τουρκικών στρατιωτικών συγκεντρώσεων στα μικρασιατικά παράλια, έναντι της Κύπρου.

Τέταρτον: Η Ελλάς και η Τουρκία αναλαμβάνουν την υποχρέωση να σεβαστούν την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της Δημοκρατίας της Κύπρου.

Πέμπτον: Αποστράτευση και αφοπλισμός των τοπικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο.

Έκτον: Διεύρυνση του αστυνομικού ρόλου της δυνάμεως των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο.

ΕΔΩ: ΑΝ ΕΧΕΙΣ 

ΤΕΤΟΙΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ 

ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΕΣΑΙ ΕΧΘΡΟΥΣ.