Ιούλιος 1964: Όταν ο «εθνάρχης» Μακάριος τορπίλιζε την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα

Επέτειος της επιχείρησης ανατροπής του Μακαρίου σήμερα (το 1974) και είναι σίγουρο ότι για μια ακόμη χρονιά θα ακούσουμε την μονόπλευρη «ενημέρωση» για το τι έγινε τότε στην Κύπρο. Επ’ ευκαιρία, λοιπόν, αυτής της επετείου θα ασχοληθούμε με τα όσα έγιναν έναν άλλο Ιούλιο, αυτόν του 1964, στην Κύπρο, όταν εξαιτίας του «εθνάρχη» Μακαρίου απετράπη η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Πρόκειται για το περιβόητο «Σχέδιο Άτσεσον» το οποίο πήρε την ονομασία του από τον πρώην υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Ντιν Άτσεσον. 

Στις αρχές Ιουλίου 1964, στην Γενεύη, άρχισαν διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με σκοπό την αποτροπή του πολέμου ανάμεσά τους, λόγω του κυπριακού ζητήματος. Στις συνομιλίες αυτές συμμετείχε ο Άτσεσον, με σκοπό την εξεύρεση λύσης. Ο Μακάριος αρνήθηκε να συμμετάσχει στις συνομιλίες αυτές, για λόγους που δεν εξήγησε επαρκώς.

Το ήδη τεταμένο κλίμα που είχε δημιουργηθεί από τον Νοέμβριο του 1963 επιδεινώθηκε, όταν ο Μακάριος δήλωσε ότι θα ζητήσει την βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης, σε περίπτωση τουρκικής εισβολής. 

Οι ΗΠΑ, για τους δικούς τους πολιτικούς λόγους κυριαρχίας στην περιοχή, δεν επιθυμούσαν ούτε τον πόλεμο Ελλάδος – Τουρκίας, αλλά ούτε και την μετατροπή της Κύπρου σε «Κούβα» της Μεσογείου. 

Στην δεδομένη χρονική στιγμή, ένα ανεξάρτητο κυπριακό κράτος δεν εξυπηρετούσε τα γεωστρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή. Η λύση που υιοθέτησαν τότε οι ΗΠΑ ήταν η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.

Ο Άτσεσον, λοιπόν, πρότεινε ένα σχέδιο Ένωσης, το οποίο, στην τελική του μορφή, προέβλεπε τα εξής:

α)Την άμεση Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και την αναγνώριση της Ελληνικής Κυριαρχίας.

β)Την διοίκηση της Μεγαλονήσου από Ελληνοκύπριο, ο οποίος θα κατείχε θέση υπουργού της Ελληνικής κυριαρχίας.

γ)Την τοποθέτηση τουρκοκύπριου έπαρχου σε δύο επαρχίες.

δ)Την μίσθωση της χερσονήσου της Καρπασίας, για 50 χρόνια, από τους τούρκους.

ε)Την επανεγκατάσταση των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη.

Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Γεώργιος Παπανδρέου αποδέχθηκε το Σχέδιο Άτσεσον, λέγοντας μάλιστα την εξής χαρακτηριστική φράση: 

«Μας χαρίζουν πολυκατοικία, με τον όρο να τους νοικιάζουμε την σοφίτα». Όλως περιέργως, όμως, ο «εθνάρχης» Μακάριος διαφώνησε με το σχέδιο, διεκδικώντας πλήρη ανεξαρτησία της Κύπρου, εξυπηρετώντας έτσι μόνο τα δικά του αρχομανή στενά συντηρητικά συμφέροντα. 

Η Ελληνική κυβέρνηση αναγκάστηκε να ανακαλέσει την απόφασή της, δεχόμενη τα επικριτικά σχόλια των ΗΠΑ για τις παλινωδίες της.

Στην συνέχεια, απέρριψε το σχέδιο και η Τουρκία, η οποία αντελήφθη τι ακριβώς σημαίνει και είδε ότι μια «ανεξάρτητη» Κύπρος θα ήταν μια πολύ πιο εύκολη λεία για την εισβολή της, η οποία πραγματοποιήθηκε δέκα χρόνια αργότερα. 

Δυστυχώς, ο Γεώργιος Παπανδρέου (του οποίου η Ιστορία θα καταγράψει τον θετικό ρόλο για την αποστολή στην Κύπρο Ελληνικής Μεραρχίας) στερείτο της απαραίτητης πυγμής για την λήψη γενναίων αποφάσεων, ενώ ο Μακάριος αποδείχθηκε ως ο μοιραίος αρνητικός παράγοντας, στην προσπάθειά του να εξυπηρετήσει μόνο τα σχέδιά του για εξουσία.

Η εξέλιξη του Κυπριακού ζητήματος, με την αποτυχημένη απόπειρα ανατροπής του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου 1974 και την μετέπειτα τουρκική εισβολή στις 20 του μηνός (κι αφού την προηγούμενη ημέρα ο «εθνάρχης» Μακάριος καλούσε, επί της ουσίας, τους τούρκους να εισβάλουν, μιλώντας στον ΟΗΕ) απέδειξε το τεράστιο σφάλμα απόρριψης του σχεδίου Άτσεσον.

Γιώργος Μάστορας