Η δολοφονία - εκτέλεση του Ίωνα Δραγούμη (31 Ιουλίου 1920)

Ένα από τα τραγικότερα γεγονότα της νεότερης ελληνικής ιστορίας, είναι αναμφίβολα η δολοφονία (ή εκτέλεση εν ψυχρώ), του Ίωνα Δραγούμη στις 31 Ιουλίου 1920. 

Ακόμα και σήμερα, σχεδόν εκατό χρόνια μετά, υπάρχουν πολλά «σκοτεινά» σημεία σε αυτήν την ιστορία. Θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε, όσο αυτό είναι εφικτό, σκοτεινές πτυχές της δολοφονίας του Ίωνα Δραγούμη.

Η Συνθήκη των Σεβρών (28/7/1920)

Στις 28 Ιουλίου 1920 (10 Αυγούστου με το νέο ημερολόγιο), υπογράφτηκε στις Σέβρες (γαλ. Sevres), η γνωστή ως «Συνθήκη των Σεβρών», ανάμεσα στους αντιπροσώπους των Συμμάχων της Αντάντ και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία ουσιαστικά οδήγησε στην κατάλυση του οθωμανικού κράτους.

Παράλληλα, με τη Συνθήκη αυτή, γινόταν πραγματικότητα ένα όνειρο δεκαετιών για τον ελληνισμό καθώς η Ελλάδα γινόταν η χώρα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Επρόκειτο για μία σπουδαία επιτυχία του Ελευθερίου Βενιζέλου, κατά κύριο λόγο. Δυστυχώς, ακόμα και μετά από αυτή τη μεγάλη διπλωματική επιτυχία, δεν υπήρξε σύμπνοια μεταξύ των Ελλήνων.

Ο διχασμός έχει ριζώσει για τα καλά στο λαό εκείνη την εποχή. Και δεν άργησε να εκδηλωθεί έμπρακτα με ολέθριες συνέπειες και οδυνηρά αποτελέσματα…

Η απόπειρα δολοφονίας του 

Ελευθερίου Βενιζέλου

Λίγο μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, συγκεκριμένα στις 30 Ιουλίου 1920, έγινε απόπειρα δολοφονίας του Ελευθερίου Βενιζέλου στον σιδηροδρομικό σταθμό «Gare de Lyon» στο Παρίσι. Η απόπειρα πραγματοποιήθηκε από δύο απότακτους, από τη βενιζελική κυβέρνηση, αξιωματικούς. Τον Υποπλοίαρχο Απόστολο Τσερέπη, από το Αιτωλικό και τον Υπολοχαγό Γεώργιο Κυριάκη από την Κόρινθο. 

Αν και οι δύο θεωρούνταν δεινοί σκοπευτές και πυροβόλησαν τον Βενιζέλο δέκα φορές, απλά τον τραυμάτισαν επιπόλαια στο αριστερό του χέρι (όπως φαίνεται και από φωτογραφία που παραθέτουμε).

Οι αντιδράσεις στην Αθήνα

Στην Αθήνα η είδηση έφτασε παραποιημένη. Δημιουργήθηκε σε πολλούς η εντύπωση ότι ο Βενιζέλος είχε δολοφονηθεί. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι οπαδοί των Φιλελευθέρων, οι (φιλο)βενιζελικοί δηλαδή, να εξοργιστούν.

Ο Διονύσιος Κόκκινος γράφει χαρακτηριστικά:

«Η πρωτεύουσα έζησεν ώρας αληθούς κολάσεως».

Οργισμένοι οπαδοί της κυβέρνησης κατέβηκαν στους δρόμους, επιτέθηκαν σε γραφεία αντιπολιτευομένων εφημερίδων («Αθηναϊκή», «Αστραπή», «Εσπερινή», «Η Καθημερινή», «Νέα Ημέρα», «Πολιτεία», «Ριζοσπάστης», «Σκριπ», η γαλλόφωνη «Opinion» κ.ά.), τυπογραφεία, τα γραφεία του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, ενώ λεηλάτησαν τα σπίτια των ηγετικών στελεχών της αντιπολίτευσης Δ. Ράλλη, Σ. Σκουλούδη και Ν. Στράτου.

Επίσης, συνελήφθησαν 13 από τα 16 ηγετικά στελέχη της «Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως» και ο εκδότης της «Εσπερινής» Π. Γιάνναρης. Πολλοί από τους συλληφθέντες, κρατήθηκαν σε πλήρη απομόνωση στις φυλακές Συγγρού για 25 ημέρες.

Ο Εμμανουήλ Ρέπουλης που εκτελούσε χρέη πρωθυπουργού (ίσως ο σπουδαιότερος ρήτορας που «πέρασε» από την ελληνική Βουλή, όπως έχουμε ξαναγράψει), δεν θεώρησε σκόπιμο να κηρύξει την πρωτεύουσα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. 

Την επόμενη μέρα, η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι μόνο ένα τμήμα της 5ης Μεραρχίας βρισκόταν στην πόλη. Βέβαια, παρέλειψε να αναφέρει ότι την 5η Μεραρχία αποτελούσαν Κρητικοί, λιγότερο ή περισσότερο φανατικοί οπαδοί του Ε. Βενιζέλου, οι οποίοι ήταν πολύ πιθανό αντί να τιθασεύσουν το μανιασμένο πλήθος να συμπράξουν μαζί του σε πράξεις αντεκδίκησης.

Ο Ίωνας Δραγούμης

Ο Ίωνας Δραγούμης ήταν πολιτικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε το 1878.

Ήταν γιος του Στέφανου Δραγούμη. Πρωτοστάτησε στον μακεδονικό αγώνα, ενώ σημαντική εθνική δράση ανέπτυξε στη συνέχεια στην πρεσβεία της χώρας μας στην Κωνσταντινούπολη.

Αργότερα, τοποθετήθηκε σε διάφορες πρεσβείες στην Ευρώπη. Το 1915, παραιτήθηκε από το διπλωματικό σώμα και εκλέχθηκε βουλευτής Φλωρίνης ως ανεξάρτητος. Υποστηρικτής της πολιτικής Βενιζέλου αρχικά, στη συνέχεια εξέφρασε αντιβενιζελικές απόψεις. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να εξοριστεί για δύο χρόνια στην Κορσική, μετά την επιτυχία του βενιζελικού κινήματος της Εθνικής Άμυνας και την άνοδο του Ε. Βενιζέλου στην εξουσία. 

Είχε επίσης αξιόλογη συγγραφική δραστηριότητα. Χρησιμοποιούσε μάλιστα το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Ίδας. Είναι γνωστός ο έρωτας του με την Πηνελόπη Δέλτα (1874-1941), κόρη του Εμμανουήλ Μπενάκη, όταν υπηρετούσε ως υποπρόξενος στην Αλεξάνδρεια (1905).

Η Δέλτα όμως, δεν θέλησε να αντιταχθεί στις κοινωνικές επιταγές και να εγκαταλείψει τον σύζυγο και τα παιδιά της. Η πλατωνική σχέση των δύο, τελείωσε το 1908, όταν ο Δραγούμης συνδέθηκε ερωτικά με τη Μαρίκα Κοτοπούλη.

Η μοιραία Παρασκευή 31 Ιουλίου 1920

Το πρωί της Παρασκευής 31 Ιουλίου 1920, ο Ίων Δραγούμης, είχε πάει στο θέατρο όπου έπαιζε η Μαρίκα Κοτοπούλη, για να παρακολουθήσει τις πρόβες για το έργο που θα ανέβαζε. Όταν μαθεύτηκε η είδηση της δολοφονικής απόπειρας εναντίον του Βενιζέλου (αρχικά όπως αναφέραμε υπήρχε η εντύπωση ότι ο Κρητικός πολιτικός ήταν νεκρός), η Κοτοπούλη προέβλεψε σωστά ότι οι βενιζελικοί θα εκδικηθούν. Καθώς ήταν και η ίδια γνωστή αντιβενιζελική, έκλεισε το θέατρο της, φοβούμενη αντίποινα και καταστροφές.

Ωστόσο, το ίδιο κιόλας απόγευμα το θέατρο της Κοτοπούλη λεηλατήθηκε. Ο Ι. Δραγούμης, έσπευσε να δηλώσει ότι καταδίκαζε την απόπειρα, όποιοι και αν ήταν οι εμπνευστές της.

Στη συνέχεια, γύρισε σπίτι του συνοδευόμενος από την Κοτοπούλη. Μαθαίνοντας όμως τις μεγάλες ταραχές που γίνονταν στην Αθήνα, σκέφτηκε ότι δεν θα ήταν ασφαλείς στο σπίτι της οδού Ξενίας στην Αθήνα και ότι θα ήταν καλύτερα να πάνε στο σπίτι του στην Κηφισιά. Καθώς όμως η Κοτοπούλη ήταν ανεπιθύμητη στο σπίτι του Στέφανου Δραγούμη, πήγαν στο σπίτι της αδελφής του Ίωνα, που βρισκόταν δίπλα.

Στο μεταξύ, η ελληνική κυβέρνηση, μέσω του Υπουργού Εξωτερικών Πολίτη, ζητούσε από τη Βρετανία να μεσολαβήσει στην Ελβετία, όπου βρισκόταν εξόριστος ο βασιλιάς Κωνσταντίνος, για να του επιβληθούν μέτρα απομόνωσης (isolation) και αστυνομικής επιτήρησης (supervision), αν και παραδεχόταν ότι δεν υπήρχαν αποδείξεις για την εμπλοκή του στην απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου.

Στέφανος Δραγούμης

Ο Ίωνας Δραγούμης, έμεινε για λίγο στην Κηφισιά, όμως έκανε το μοιραίο λάθος. Αποφάσισε να κατέβει στην Αθήνα, για να γράψει ένα κείμενο για το περιοδικό «Πολιτική Επιθεώρησις», του οποίου υπήρξε συνεκδότης και συνδιευθυντής, στο οποίο θα καταδίκαζε ρητά την απόπειρα (πλέον είχε μαθευτεί ότι ο Βενιζέλος είχε μόνο τραυματιστεί). 

Παρά τις αντιρρήσεις και τις εκκλήσεις της Κοτοπούλη και της αδελφής του Ναταλίας Μελά, δεν άλλαξε άποψη. Και μάλιστα ακολούθησε το ίδιο δρομολόγιο, παρά το ότι ήδη είχε περάσει μία φορά από ένα μπλόκο ανδρών του Τάγματος Ασφαλείας του Γύπαρη, το πρωί καθώς «ανέβαινε» για την Κηφισιά.

Ο Παύλος Γύπαρης και οι παραστρατιωτικοί

Ποιος ήταν όμως ο Παύλος Γύπαρης; Δεν ήταν απλά ένας φανατικός οπαδός του Ελευθερίου Βενιζέλου και της παράταξής του, αλλά και ένας γενναίος εθνικός αγωνιστής.

Γεννήθηκε το 1882 στην Ασή Γωνιά Χανίων. Πήρε μέρος στον μακεδονικό αγώνα από το 1903, με τη δική του ένοπλη ομάδα. Συμμετείχε μάλιστα στην περίφημη ενέδρα στο Σκλήθρο της Φλώρινας, όπου οι Κρητικοί μακεδονομάχοι εξόντωσαν τους περισσότερους Βούλγαρους κομιτατζήδες. Μάλιστα στη Μακεδονία ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με τον Ίωνα Δραγούμη.

Το 1911, έλαβε ενεργό μέρος στην εξέγερση της Σάμου και το 1914 επικεφαλής αντάρτικου σώματος πολέμησε στη Βόρεια Ήπειρο. Το 1915, επικεφαλής 850 Κρητών εθελοντών, πολέμησε στο Δυτικό Μέτωπο και στα Δαρδανέλια. Το 1916, συντάχθηκε με το Κίνημα της Εθνικής Άμυνας και πολέμησε στο Μακεδονικό Μέτωπο.

Το 1917, όταν ο Βενιζέλος έγινε πρωθυπουργός όλης της Ελλάδας με έδρα την Αθήνα, ο Γύπαρης που είχε στο μεταξύ μονιμοποιηθεί στο Στρατό με τον βαθμό του Λοχαγού, ανέλαβε επικεφαλής του Τάγματος πού ήταν επιφορτισμένο με την ασφάλεια της πρωτεύουσας αλλά και του ίδιου του Βενιζέλου προσωπικά. Ο Γύπαρης ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στον Κρητικό πολιτικό.

Ο Γύπαρης, ήταν επικεφαλής των λεγόμενων «Γυπαραίων».

Επρόκειτο για φιλοβενιζελικούς παραστρατιωτικούς.

Άλλοι αναφέρουν ότι ήταν 1.000 άτομα, ενώ ορισμένοι ανεβάζουν τον αριθμό τους στις 4.000. Επρόκειτο σχεδόν αποκλειστικά για νεαρούς Κρητικούς, αγροτικής καταγωγής που είχαν τυφλή πίστη και αφοσίωση στον Βενιζέλο. 

Αμείβονταν με 150-180 δραχμές τον μήνα, όταν την ίδια εποχή ο Λοχαγός του Ελληνικού Στρατού είχε μισθό 600 δραχμές. Ορισμένοι από τους «Γυπαραίους» συμπλήρωναν το εισόδημά τους «πουλώντας προστασία» σε νυχτερινά κέντρα.

Η σύλληψη του Ίωνα Δραγούμη

Γύρω στις 3 το μεσημέρι της 31ης Ιουλίου 1920, ο Ίωνας Δραγούμης οδηγώντας στην ανοιχτή Ford του, είχε φτάσει στην περιοχή Θων, στην αρχή της σημερινής Λεωφόρου Κηφισίας, στους Αμπελόκηπους. Εκεί υπήρχε «μπλόκο» των «Γυπαραίων» που τον αναγνώρισαν και τον συνέλαβαν.

Εκεί κοντά βρισκόταν άλλωστε και το «στρατηγείο» τους.

Καθώς οδηγούσαν τον Δραγούμη σ’ αυτό, ορισμένοι από τους παραστρατιωτικούς αλλά και από το οργισμένο πλήθος που είχε συγκεντρωθεί, κλότσησαν και έφτυσαν τον Δραγούμη. Τότε φαίνεται ότι τραυματίστηκε («έφερε κατάγματα» κατά τον ιατροδικαστή) και έσπασε το μονόκλ του (ειδικός φακός για διόρθωση της όρασης που φοριέται στο ένα μάτι).

Στη συνέχεια, οδηγήθηκε ενώπιον του Γύπαρη. Πλέον ήταν ασφαλής, καθώς κανείς ότι δεν θα τολμούσε να πειράξει τον Δραγούμη μπροστά στον Γύπαρη. Οι δύο άνδρες, γνωστοί από το μακεδονικό αγώνα όπως αναφέραμε, είχαν μία σύντομη συνομιλία χωρίς να ειπωθεί μεταξύ τους κάτι σημαντικό.

Από δω και πέρα, τα πράγματα περιπλέκονται. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές εκδοχές για το τι έγινε στη συνέχεια. Σύμφωνα με τον Γιάννη Μάζη, στην έπαυλη Θων έφτασαν δύο επισκέπτες. Ο πρώτος ήταν ο Πλωτάρχης Πέτρος Βούλγαρης, Γενικός Γραμματέας του Υπουργείο Ναυτικών. Γνωστός βενιζελικός και άψογος στρατιωτικός. Μάλιστα το 1944 έγινε αρχηγός του Στόλου και το 1945, για έξι μήνες, πρωθυπουργός. Ο Βούλγαρης, ζήτησε από τον Γύπαρη να προστατεύσει τον Δραγούμη από τον αγριεμένο όχλο και να τον παραδώσει στον στρατιωτικό διοικητή της Αθήνας. Πραγματικά, ο Γύπαρης αφού έκανε 1-2 τηλεφωνήματα, συμφώνησε.

Επειδή μάλιστα η απόσταση από την έπαυλη Θων ως το Φρουραρχείο ήταν μικρή, η μεταφορά του θα γινόταν με τα πόδια.

Το δεύτερο πρόσωπο, σύμφωνα με τον Γιάννη Μάζη, που έφτασε στην έπαυλη Θων, ήταν ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Ο Δρ. Ι. Παπαφλωράτος, αναφέρει ότι η «φυσική παρουσία» του Μπενάκη αμφισβητείται.

Αν δεχτούμε ότι ο Μπενάκης πήγε όντως στην έπαυλη Θων, τι ήταν αυτό που τον οδήγησε εκεί; Ήταν γνωστός βενιζελικός, ενίοτε και χρηματοδότης των Φιλελευθέρων και δεν κινδύνευε από κανέναν. Παράλληλα, δεν θεωρούσε τον Γύπαρη πρόσωπο με το οποίο μπορεί να έχει κοινωνικές ή άλλες σχέσεις.
Ο Γιάννης Μάζης γράφει ότι κατά μία εκδοχή, ο Μπενάκης πήγε στον Γύπαρη για να μάθει από «πρώτο χέρι» τι συνέβαινε στην Αθήνα. Μία
άλλη εκδοχή, είναι ότι καθώς πήγαινε από το σπίτι του (το σημερινό Μουσείο Μπενάκη) προς την Κηφισιά, είδε να συλλαμβάνουν το Δραγούμη και πήγε να δει τι συμβαίνει. Ο Μπενάκης είχε προσωπικό μίσος για τον Δραγούμη, λόγω της σχέσης του κατά το παρελθόν με την κόρη του Πηνελόπη Δέλτα, η οποία μερικά χρόνια αργότερα, έγραφε ότι ο πατέρας της πήγε να ζητήσει από τον Γύπαρη να προστατεύσει τον Δραγούμη. Κάτι τέτοιο όμως δεν επιβεβαιώθηκε ούτε από τον ίδιο τον Γύπαρη.

Λίγο αργότερα, ο Γύπαρης μίλησε με κάποιον στο τηλέφωνο. Ποιος ήταν ο συνομιλητής του; Δεν θα μαθευτεί ποτέ. Στη συνέχεια, έδωσε εντολή σε 18 άνδρες του να οδηγήσουν τον Δραγούμη στο Φρουραρχείο.

Ενώ ο Δραγούμης με το απόσπασμα που τον συνόδευε είχαν φτάσει περίπου εκεί που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο Hilton, ξαφνικά σταμάτησαν.

Η εκτέλεση του Ίωνα Δραγούμη

Εκείνο το καλοκαιρινό απομεσήμερο, με την έντονη ζέστη, οι δρόμοι της Αθήνας που είχε τότε 425.000 κατοίκους περίπου, ήταν σχεδόν έρημοι. Στο σημείο που σταμάτησαν ο Δραγούμης με το απόσπασμα των «Γυπαραίων», υπήρχαν μόνο μάντρες που πουλούσαν υλικά οικοδομών, ένα-δύο υπαίθρια καφέ-μπιραρίες και οι στρατώνες του Πυροβολικού, τα λεγόμενα «Παραπήγματα». Οι αυτόπτες μάρτυρες ήταν ελάχιστοι.

Ένας εργάτης, μία γυναίκα που πουλούσε γκαζόζες και μερικοί ακόμα, που δεν είχαν καμία ιδιαίτερη διάθεση να καταθέσουν όσα είδαν. Η μοίρα έπαιξε όμως ένα περίεργο παιχνίδι. Αυτόπτης μάρτυρας ήταν και ο Ίγκορ Λεμπέντιεφ, Συνταγματάρχης του Ρωσικού Αυτοκρατορικού Στρατού που υπηρετούσε στη ρωσική διπλωματική αποστολή στην Αθήνα, αν και η χώρα μας δεν είχε ακόμα αναγνωρίσει το σοβιετικό καθεστώς. Ας δούμε την λεπτομερή και, κατά πάσα πιθανότητα ακριβή και αμερόληπτη μαρτυρία του, όπως υπάρχει στη «Νεώτερη Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, 1826-1974», του Γεωργίου Ρούσσου:

«Την 31ην Ιουλίου, ημέραν καθ' ην εγνώσθη η κατά του Βενιζέλου απόπειρα, υπήρξα, τυχαίως μάρτυς την ακολούθων. Περί την 4ην απογευματινήν ανέμενον μεθ' ομάδος εκ τριών ή τεσσάρων προσώπων την άφιξιν του τραμ πάρα την γωνίαν της Λεωφόρου Κηφισίας και της οδού Ι. Παπαδιαμαντοπούλου πλησίον του υπ. αριθμ. 907 στύλου των ηλεκτρικών συρμάτων. Την προσοχή μου επέσυρεν ομάς στρατιωτών αγόντων εν συνοδεία ένα πολίτη καλού παρουσιαστικού και βαδίζοντα μετά πολλής αξιοπρέπειας.

Δεξιόθεν και αριστερόθεν εβάδιζον δύο στρατιώται, δεκάς δε ετέρων ηκολούθει εκ του σύνεγγυς. Πάντες έφερον τυφέκια. Μόλις το απόσπασμα επλησίασεν εις τον υπ. αριθμ. 905 στύλον, μετέβαλε κατεύθυνσιν προς τα αριστερά και εσταμάτησε παρά το πεζοδρόμιον, αφήσαν τον αιχμάλωτον πολίτη επί του πεζοδρομίου, εις απόστασιν τεσσάρων περίπου βημάτων. Οι στρατιώται αφού εσταμάτησαν, επυροβόλησαν. Ερρίφθησαν περί τους δέκα πυροβολισμούς. Ουδέν πρόσταγμα ηκούσθη. Ο πυροβοληθείς πολίτης κατέπεσεν άπνους, χωρίς να βγάλει κραυγήν, χωρίς να είπη τι. Εν αυτοκίνητον επλησίασεν. Οι στρατιώται επέβησαν αυτού και ανεχώρησαν. Αργότερα διέβην και πάλιν εκ του αυτού σημείου. Δεν υπήρχεν όμως πλέον ίχνος του δράματος, το οποίο είχε προ ολίγου διαδραματισθή εκεί.

Είχε γραφτεί, ότι κάποιος πολίτης φώναξε προς τα μέλη του αποσπάσματος «Τι τον κρατάτε; Σκοτώστε τον!». Αυτό βέβαια δεν μπορεί να έπαιξε κάποιο ρόλο στην απόφαση για την εκτέλεση του Δραγούμη. Μία άλλη εκδοχή, «θέλει» έναν Λοχία να έρχεται τρέχοντας από την έπαυλη Θων και να ψιθυρίζει κάτι στο αφτί του επικεφαλής του αποσπάσματος που συνόδευε τον Δραγούμη, Λοχία Κίτσου. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι ο άγνωστος Λοχίας είπε «Εδώ, εδώ», δείχνοντας κάποιο, συμφωνημένο υποτίθεται, σημείο.

Η δολοφόνοι του Δραγούμη, δεν αρκέστηκαν στους δεκατρείς πυροβολισμούς που του έριξαν, αλλά τον λόγχισαν τουλάχιστον πέντε φορές με ξιφολόγχη.

Έφερε επίσης κάταγμα δεξιού μηρού που είχε προκληθεί από υποκόπανο όπλου. Στον τόπο της δολοφονίας έφτασε ο πατέρας του Ίωνα, Στέφανος Δραγούμης, για την αναγνώριση του γιου του. Η κηδεία του Ίωνα Δραγούμη, έγινε νωρίς το πρωί της επόμενης μέρας.

Οι εξελίξεις μετά τη δολοφονία του 

Ίωνα Δραγούμη

Η εν ψυχρώ εκτέλεση του Ίωνα Δραγούμη, συγκλόνισε την κοινή γνώμη. Όχι μόνο οι αντιβενιζελικοί αλλά και πολύ σώφρονες βενιζελικοί κατέκριναν έντονα τη δολοφονία. Ο ίδιος ο Βενιζέλος, στεναχωρήθηκε πολύ και ήταν έξαλλος με τους υπευθύνους της αποτρόπαιας πράξης. Δήλωσε μάλιστα ότι οι ένοχοι της δολοφονίας «θα τυφεκιστούν οιοιδήποτε κι αν είναι ούτοι». 

Λέγεται μάλιστα, ότι απάντησε καταφατικά σε ερώτηση της Πηνελόπης Δέλτα, αν υπεύθυνος της δολοφονίας ήταν ο Γύπαρης, θα είχε κι αυτός την ίδια τύχη. Έστειλε μάλιστα συλλυπητήριο τηλεγράφημα στον Στέφανο Δραγούμη. Όπως γράφει ο Γιάννης Μάζης, μάλλον άγνωστο είναι το τηλεγράφημα που έλαβε η Μαρίκα Κοτοπούλη: «Παραλήπτης: Μαρίκα Κοτοπούλη, καλλιτέχνις».

Το περιεχόμενο ήταν λιτό: «Σας εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια». «Β». Θεωρείται μάλλον βέβαιο ότι αποστολέας του τηλεγραφήματος ήταν ο ίδιος ο Βενιζέλος.

Οι αντιπολιτευόμενες εφημερίδες, καθώς είχαν υποστεί μεγάλες ζημιές, κυκλοφόρησαν στις 11 Αυγούστου. Αρχικά κράτησαν χαμηλούς τόνους, σύντομα όμως ο Ίων Δραγούμης έγινε μάρτυρας και σύμβολο της «βενιζελικής τυραννίας».

Οι φιλοκυβερνητικές εφημερίδες, παρουσίασαν ορισμένες έωλες θεωρίες, όπως π.χ. ότι ο Δραγούμης πυροβόλησε εναντίον των φρουρών του, οι οποίοι αμυνόμενοι, τον σκότωσαν! Κάτι τέτοιο βέβαια, ήταν παντελώς ανυπόστατο.

Η βενιζελική κυβέρνηση, καθυστερημένα αντικατέστησε τον ανεπαρκή στρατιωτικό διοικητή Αθηνών με τον ικανότατο Στρατηγό Ευθύμιο Τσιμικάλη, ο οποίος σχεδόν αμέσως κατάφερε να αποκαταστήσει την τάξη στην πόλη.

Ποιος έδωσε την εντολή για την εκτέλεση του Ι. Δραγούμη

Αρχικά, η κυβέρνηση ξεκίνησε ενδελεχείς ανακρίσεις για να βρεθεί ο ηθικός αυτουργός της δολοφονίας, σταδιακά όμως, καθώς φωτιζόταν όλο και περισσότερο ο ρόλος που έπαιξαν το μοιραίο απομεσήμερο της 31ης Ιουλίου, επιφανείς παράγοντες της βενιζελικής παράταξης, ο αρχικός ζήλος υποχώρησε… Στα τέλη Αυγούστου 1920, ο εισαγγελέας που έχει αναλάβει την υπόθεση, αποφάσισε να περιοριστούν οι έρευνες στους άντρες του αποσπάσματος που ήταν υπεύθυνο για τη δολοφονία.

Πάντως, μετά την ήττα του Ε. Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920, η αντιβενιζελική, κυβερνητική πλέον, παράταξη, άνοιξε και πάλι τον σχετικό φάκελο, χωρίς όμως να προκύψει τελικά, κανένα, αποτέλεσμα.

Οι περισσότεροι από τους άντρες του αποσπάσματος, επέστρεψαν στην Κρήτη όπου «περιφέρονται ελεύθεροι και διασκεδάζουν", σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής.

Ένας μόνο από αυτούς, έφυγε από την Ελλάδα.

Την 1η Σεπτεμβρίου 1921, εκδόθηκε βούλευμα με το οποίο παραπεμπόταν σε δίκη ως ηθικός αυτουργός ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Η δίκη του έγινε τελικά το Νοέμβριο του 1922 και ο Μπενάκης αθωώθηκε. Δύο μάλιστα από τις αδελφές του Ίωνα Δραγούμη, κατέθεσαν ως μάρτυρες υπεράσπισης του!

Τα μέλη του αποσπάσματος, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου, συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε δίκη. Ανάμεσά τους, δεν ήταν οι Λοχίες Σαρτζέτης και Κίτσος, οι επικεφαλής τους (το όνομα του Λοχία Σαρτζέτη αναφέρει ο Δρ. Ιωάννης Παπαφλωράτος). Μαζί τους δικάστηκε και ο υποπρόξενος Β. Αντωνιάδης,που σύμφωνα με το κατηγορητήριο ήταν αυτός που τους προέτρεψε να σκοτώσουν τον Δραγούμη (ο άγνωστος που αναφέραμε παραπάνω). 

Τα μέλη του αποσπάσματος καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη. Ο Δρ. Ι. Σ. Παπαφλωράτος που (και σε αυτό το κεφάλαιο…), περιγράφει εξαιρετικά και με νέα στοιχεία την υπόθεση της δολοφονίας Δραγούμη, αναφέρει τα ονόματα μερικών από αυτούς:

Μαλιγκουνάκης, Χατζόπουλος, Πεπαζόγλου, Κατσίγαρης, Γιαλεδάκης, Δασκαλογρηγοράκης, Καλλιτσάνης, Καραβανάκης, Μαυρογένης, Ξυδάκης, Παντελάκης, Χαλκιαδάκης και Χριστοδουλάκης. 

Ο Β. Αντωνιάδης, καταδικάστηκε σε 20ετή κάθειρξη. Όλοι οι παραπάνω έμειναν στη φυλακή ως το 1924, οπότε και αμνηστεύθηκαν.

Ο Π. Γύπαρης, δεν συνελήφθη. Το 1935, ενώ δικαζόταν για συμμετοχή του στο κίνημα Μαρτίου εκείνου του έτους, δήλωσε ότι έλαβε διαταγές από τον Ε. Μπενάκη για την δολοφονία του Δραγούμη. Ο Μπενάκης όμως δεν ζούσε τότε για να απαντήσει.

Ας δούμε όμως ποιος θα μπορούσε να είχε δώσει τη διαταγή για την εκτέλεση του Δραγούμη.

Ο Γύπαρης ήταν στενός συνεργάτης του Ε. Βενιζέλου.

Δεν θα μπορούσε να δεχθεί εντολές από κάποιο «μεσαίο» στέλεχος των βενιζελικών. Ο ίδιος, ήταν πραγματικά μπαρουτοκαπνισμένος και ψύχραιμος. Λέγεται ότι κάποτε κοιμήθηκε στο διπλανό δωμάτιο από εκείνο,του Βενιζέλου, έχοντας τις τσέπες του γεμάτες με χειροβομβίδες.

Η πιθανότητα να έδρασε εν βρασμώ ψυχής, είναι ανύπαρκτη. Άλλωστε, με τον Ίωνα Δραγούμη γνωρίζονταν από τον μακεδονικό αγώνα και στο παρελθόν είχαν φιλικές σχέσεις. Μάλλον λοιπόν, αποκλείεται να ήταν αυτός ηθικός αυτουργός της δολοφονίας.

Η βενιζελική εφημερίδα «Εμπρός», έγραψε στις 11 Αυγούστου 1920, ότι η εντολή να μεταφερθεί ο Δραγούμης στο Φρουραρχείο, δόθηκε από τον στρατιωτικό διοικητή Αθηνών. Κάτι τέτοιο «βόλευε» πολιτικά, καθώς οι ευθύνες θα έπεφταν σε κάποιον που είχε πέσει σε δυσμένεια και είχε αντικατασταθεί. Ούτε αυτό όμως φαίνεται πιθανό.

Σύμφωνα με τον Ι. Μάζη, το πρόσωπο με το οποίο μίλησε τηλεφωνικά ο Γύπαρης, ήταν ο, εκτελών χρέη πρωθυπουργού Εμμανουήλ Ρέπουλης. Όμως και ο ίδιος, θεωρεί απίθανο ο Ρέπουλης να έδωσε τη μοιραία εντολή.

Ο ίδιος ο Ίωνας Δραγούμης, πίστευε ότι ο Ρέπουλης ήταν πολύ πιο μετριοπαθής απ' ότι πίστευε η αντιπολίτευση και αντίθετος στο να χύνεται «αδελφικό αίμα».

Παράλληλα, είχε συνυπάρξει πολιτικά στην «ομάδα των Ιαπώνων» με τον πατέρα του Ίωνα, Στέφανο.

Εμμανουήλ Μπενάκης

Μένει τελικά ο Εμμανουήλ Μπενάκης, τον οποίο ανέφερε το 1935 ο Γύπαρης. Ποιο λόγο είσαι όμως να θέλει τον θάνατο του Ι. Δραγούμη. Έτρεφε έντονη αντιπάθεια, ίσως και μίσος γι' αυτόν, λόγω της παλιάς σχέσης του με την κόρη του, αλλά αυτό μπορούσε να τον οδηγήσει στο να ζητήσει την εκτέλεση του; Εξάλλου ήταν όπως αναφέραμε επιφανής βενιζελικός, αλλά με ποια ιδιότητα θα «διέτασσε» τον σκληροτράχηλο Γύπαρη; 

Και το ότι είχε προπηλακιστεί στο παρελθόν από αντιβενιζελικούς και ήθελε να πάρει εκδίκηση, δεν αποτελεί απόδειξη ενοχής του. Άλλωστε στη δίκη που έγινε, αθωώθηκε και είχε μάλιστα και την υποστήριξη δύο αδελφών του Ι. Δραγούμη.

Επίλογος

Ο Llewellyn-Smith, κάνει λόγο για δολοφονία από βενιζελικούς μπράβος και χαρακτηρίζει το γεγονός ως «το πιο ασυγχώρητο έγκλημα των χρόνων του διχασμού».

Ο Μ. Μάλαινος, έγραψε για «εκτέλεση εν μέση οδώ».

Η Ναταλία Μελά, αδελφή του Ίωνα, όταν συνάντησε τον Ε. Βενιζέλο το 1925 στο σπίτι της Πηνελόπης Δέλτα, έφυγε αμέσως όταν εμφανίστηκε εκείνος, χωρίς να τον χαιρετήσει.

Ο Γύπαρης, οποίος είχε αντιστασιακή δράση και εναντίον των Γερμανών, παρόλο ότι ήταν περίπου 60 ετών τότε, συνομιλώντας πολλά χρόνια αργότερα με τον Κωνσταντίνο Βαβούσκο, είπε για την εκτέλεση Δραγούμη: «Αδικία».

Μία απ' τις πολλές αδικίες σ' αυτή τη χώρα, που πληρώθηκαν με αίμα και εθνικές συμφορές…

Ευχαριστούμε θερμά τον Δρα Ιωάννη Σ. Παπαφλωράτο για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας έδωσε τηλεφωνικά και την άδειά του να χρησιμοποιήσουμε στοιχεία από το έργο του «Η Ιστορία του Ελληνικού Στρατού, 1833-1949», Εκδόσεις Σάκκουλα, 2014.

Μία ακόμα βασική μας πηγή για το άρθρο, ήταν το βιβλίο του Γιάννη Α. Μάζη (John A. Mazis), «ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Ο ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΣ», εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ 2016

ΙΟΥΛΙΟΣ1974 : Προετοιμασίες τών Τουρκων παραμονές της εισβολή τους στην Κύπρο.O υποστηρικτικός ρόλος των Βρετανών.ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ "Μαυροσκούφη"-

 

 

"Την Τρίτη 16 Ιουλίου 1974, μετά από τετράωρη σύσκεψη στο Γενικό Επιτελείο της Τουρκίας, τροποποιήθηκαν τα υφιστάμενα σχέδια και αποσαφηνίστηκε το τελικό σχέδιο της εισβολής, αυτό ακριβώς που εφαρμόσθηκε. Τούρκος επιτελής:

«Εγκαταλείψαμε το προηγούμενο σχέδιο, που προέβλεπε απόβαση στην περιοχή Μπογάζ, 36 χιλιόμετρα βόρεια της Αμμοχώστου. Και ευτυχώς, διότι πληροφορηθήκαμε εκ των υστέρων ότι οι ‘Ελληνες είχαν λάβει αυξημένα μέτρα εκεί. Απόβαση στον κόλπο Αμμοχώστου θα ήταν επικίνδυνο εγχείρημα.

Οι ΄Ελληνες ήλεγχαν τον δρόμο Αμμοχώστου – Λευκωσίας με πολλές δυνάμεις και, επιπλέον, επειδή ήταν Ιούλιος, υπήρχαν χιλιάδες τουρίστες στην περιοχή. Μερικές εκατοντάδες Τούρκοι στρατιώτες, που θα αποβιβάζονταν σε μία τέτοια πόλη, θα χάνονταν. Γι΄ αυτό επιλέξαμε μία μικρή παραλία δυτικά της Κυρήνειας, παρότι η οροσειρά του Πενταδάκτυλου θα δυσχέραινε την προώθηση.

Αποφασίστηκε επίθεση και από αέρος και από θαλάσσης. Το σχέδιο προέβλεπε δύο φάσεις: τη γραμμή «Σαχίν» (γεράκι) και τη γραμμή «Αττίλα». Τα συντάγματα πεζικού, τα οποία 9α αποβιβάζονταν στην περιοχή Κυρήνειας, 9α ενώνονταν με το τρίγωνο (σ.σ.: εννοεί τον θύλακα), βάθους 22 χιλιομέτρων, το οποίο θα οδηγούσε από την Κυρήνεια στη Λευκωσία».

 

Η Τουρκία ανέθεσε το Βάρος της εισβολής στην 28 και στην 39 Μεραρχίες, καθεμία από τις οποίες διέθετε τρία συντάγματα. Μεγάλος αναλογικά υπήρξε ο αριθμός των Ειδικών Δυνάμεων που διατέθηκαν: μία ταξιαρχία αλεξιπτωτιστών και ένα σύνταγμα καταδρομών. Τέλος, συμπεριλήφθηκε μέρος της 5ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας και μικρή δύναμη πεζοναυτών, 400 ανδρών.

΄Ολη η προαναφερθείσα δύναμη άγγιζε τους 36-38.000 άνδρες. Από πλευράς αρματικής υποστήριξης, προβλεπόταν η διάθεση 160 αρμάτων Μ-47 και Μ-48. Από αέρος, θα συμμετείχαν 80 μαχητικά αεροσκάφη, από τα οποία τα μισά και πλέον ήταν τύπου Ρ-100.

Στις 17 Ιουλίου συγκεντρώθηκαν στο λιμάνι της Μερσίνας τα αποβατικά και αρματαγωγά σκάφη που θα μετέφεραν το πρώτο αποβατικό κύμα, τα οποία συναποτέλεσαν το 50 Σύνταγμα Πεζικού της 39 Μεραρχίας, και οι πεζοναύτες. Την ημέρα αυτή μεταφέρθηκαν στη Μερσίνα και φορτώθηκαν στα σκάφη 50 τόνοι πυρομαχικών. Ταυτόχρονα, όλη η τουρκική επικράτεια καταλήφθηκε από πολεμικό παροξυσμό Οι πόλεις σείονταν από ανθελληνικές διαδηλώσεις, όπου κυριάρχησε το σύνθημα «μουνταχαλέ» (απόβαση), ενώ ο τουρκικός Τύπος υποδαύλισε στο έπακρο τα πλήθη. Τουρκική πηγή ανέφερε σχετικά:

«Σε όλα τα σημεία της χώρας υπήρχε μία γενική κατάπληξη, η οποία σιγά – σιγά μεταβλήθηκε σε ένα ξέφρενο ξέσπασμα. Ο τουρκικός λαός ξέσπασε γιατί, ενώ τα τελευταία χρόνια ξελαρυγγιαζόταν στα διάφορα συλλαλητήρια, στη συνέχεια επέστρεφε άπραγος στο σπίτι του. 

 

 

Ξέσπασε γιατί τον βασάνιζαν τα αισθήματα που του προξενούσε η οικονομική του υπανάπτυξη. Ξέσπασε εναντίον του ΄Ελληνα, τον οποίο υποτιμούσε, τον έβλεπε, όμως, να προηγείται ως προς την οικονομική και κοινωνική του δομή».

΄Ηταν τέτοια η μανία του τουρκικού πλήθους, ώστε, όταν εκδηλώθηκε η εισβολή, το πρωινό της 20ής Ιουλίου, σημειώθηκε κοσμοσυρροή στα στρατολογικά γραφεία των Αδάνων. Χιλιάδες Τούρκοι, μαινόμενοι, προσήλθαν εθελοντικά και ζητούσαν φορτικά οπλισμό και επιβίβαση για την Κύπρο.

Ο λόγος στον έγκυρο Τούρκο δημοσιογράφο Μεχμέτ Αλί Μπιράντ: «Οι αξιωματικοί βρίσκονταν σε μεγάλη ένταση. Διατηρούσαν αμφιβολίες.

Φοβήθηκαν πως ο Ετσεβίτ, όπως και οι προκάτοχοι του, θα μετάνιωνε την τελευταία στιγμή. Πολλοί πίστεψαν ότι κάναμε απλή επίδειξη δύναμης. Οι προετοιμασίες όμως προχωρούσαν. Η περιοχή Αδάνων – Μερσίνας ήταν κατάμεστη από μονάδες πεζικού και τεθωρακισμένα. Απαγορεύθηκαν οι επισκέψεις τουριστών στις περιοχές Αναμούρ και Μερσίνας και επιβλήθηκε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στους όμορους νομούς. Με την εκ δήλωση του πραξικοπήματος ανακλήθηκαν όλες οι άδειες αξιωματικών και οπλιτών».

Από τις 18 Ιουλίου παρατηρήθηκε έντονη δραστηριότητα σε όλα τα αεροδρόμια της νότιας Τουρκίας, κυρίως δε σε αυτό των Αδάνων. Στην περιοχή κατέφθασαν τα συντάγματα καταδρομών και αλεξιπτωτιστών, που θα χρησιμοποιούντο. Η ΚΥΠ, βάσει συνεχών υποκλοπών, τις οποίες διενεργούσαν τα κλιμάκια της Κύπρου, πιστοποίησε διαρκή ανταλλαγή σημάτων μεταξύ της τουρκοκυπριακής στρατιωτικής διοίκησης της Λευκωσίας και της Μερσίνας.

Το ΓΕΕΦ διαπίστωσε από πλευράς του συνήθεις δραστηριότητες, ιδίως στον κεντρικό θύλακα Λευκωσίας – Κιόνελι. Η ΤΟΥΡΔΥΚ και τα τάγματα Τουρκοκυπρίων τέθηκαν σε επιφυλακή. Προετοιμάστηκε ο διάδρομος προσγείωσης στην Αγύρτα, εντός του θύλακα, προς υποδοχή μεταγωγικών της Τουρκικής Αεροπορίας.

Οι Τουρκοκύπριοι οδήγησαν λεωφορεία στην περιοχή: ήταν αυτά που θα προωθούσαν τις αερομεταφερόμενες δυνάμεις στα προκαθορισμένα σημεία άμυνας, περιμετρικά του θύλακα. Την ίδια ημέρα, οι ξένοι τουρίστες, οι οποίοι παραθέριζαν στη Βόρεια πλευρά της Κύπρου, εγκατέλειψαν την περιοχή βάσει των οδηγιών που έλαβαν από τις πρεσβείες τους.

Οι προετοιμασίες κορυφώθηκαν στις 19 Ιουλίου, παραμονή της εισβολής. Νωρίς το πρωί ολοκληρώθηκε η επιβίβαση των μονάδων στα αποβατικά σκάφη και η νηοπομπή ετοιμάστηκε προς απόπλου. Αποτελείτο από 20 περίπου μέσα και γενικής χρήσης αποβατικά, αρματαγωγά περιορισμένης μεταφορικής ικανότητας (έως τρία άρματα) και ένα μεγάλο αρματαγωγό. Για την προστασία της νηοπομπής το Τουρκικό Ναυτικό διέθεσε πέντε αντιτορπιλικά.

Η επιβιβασθείσα δύναμη ανήλθε στους 3.200 περίπου άνδρες: το 50 Σύνταγμα Πεζικού και ένα τάγμα πεζοναυτών. Ο αριθμός των αρμάτων μάχης παρέμεινε ανεξακρίβωτος, ήταν, όμως, αναμφίβολα μικρός.

Η νηοπομπή εξήλθε του λιμανιού της Μερσίνας στις 17.00, κατ’ άλλες μαρτυρίες και νωρίτερα, υπό τις επευφημίες χιλιάδων λαού, καταληφθέντων από ανθελληνικό μένος. Χαρακτηριστικά, αναφέρθηκε ότι το πλήρωμα του ελληνικού εμπορικού πλοίου «Εμπρός», το οποίο βρισκόταν ελλιμενισμένο στην ίδια πόλη, κινδύνευσε να λιντσαρισθεί από το μαινόμενο πλήθος.

Οι ΄Ελληνες ναυτικοί θεωρήθηκαν ύποπτοι για κατασκοπεία και το «Εμπρός» ρυμουλκήθηκε σε μία προβλήτα. Ο ασύρματος του πλοίου υποχρεώθηκε σε σφράγιση και η γαλανόλευκη υπεστάλη. 

Από το πρωί, όλα τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία μετέδιδαν τις προετοιμασίες των Τούρκων, ενώ το ΒΒC προέβαλε και εικόνες από τον απόπλου, στις 17.30. 

Η αντίδραση σε Αθήνα και Λευκωσία παρέμεινε, από την ημέρα του πραξικοπήματος έως και την παραμονή της εισβολής, ανεξήγητα απαθής. Αυτό που γνώριζε όλος ο κόσμος και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης και το οποίο θεωρούσαν δεδομένο, ότι δηλαδή επέκειτο τουρκική εισβολή, στο ΑΕΔ αντιμετωπίσθηκε με αδιαφορία και ειρωνικά σχόλια του τύπου «κάνουν ασκήσεις». 

Το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών εμφανίσθηκε πεπεισμένο ότι οι Τούρκοι θα περιόριζαν τις αντιδράσεις τους σε κινήσεις εντυπωσιασμού. Υπήρξαν, εξάλλου, και τα γεγονότα νωρίτερα των κρίσεων του 1964 (οπότε οι Τούρκοι αντέδρασαν μόνο με αεροπορικούς βομβαρδισμούς) και του 1967 (όταν δεν προχώρησαν τελικά σε απόβαση, αφού, όμως, οι όροι τους για αποχώρηση της ελληνικής μεραρχίας έγιναν δεκτοί).

Παρά τις πληροφορίες, οι οποίες κατέφθαναν πλέον συνεχώς στο ΑΕΔ και την ΚΥΠ, η Αθήνα καθησύχαζε τη Λευκωσία. 

Στη “νάρκωση” της ελληνικής πλευράς συνέβαλαν με έξυπνο τρόπο οι Τούρκοι: στην Αγκυρα ανακοινώθηκε ότι η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση θα συνερχόταν το Σάββατο 20 Ιουλίου, προς λήψη απόφασης. Παγιώθηκε έτσι η εκτίμηση ότι η Τουρκία δεν θα έπραττε τίποτε ως τότε, ενώ στην πραγματικότητα η απόφαση για εισβολή ήταν ήδη ειλημμένη.

Στις 18 Ιουλίου, τηλεγραφήματα που κατέφθασαν στην Αθήνα από τις ελληνικές πρεσβείες στο Λονδίνο και τη Βόννη, πιστοποίησαν τις τουρκικές προετοιμασίες. 

Ομοίων εκτιμήσεων πληροφορίες διοχετεύθηκαν και από το κλιμάκιο των Ελλήνων αξιωματικών, οι οποίοι υπηρετούσαν στη Σμύρνη, στο εκεί Στρατηγείο του ΝΑΤΟ. Παρόλα αυτά, το ΑΕΔ ουδέν έπραξε, σε προληπτικό έστω επίπεδο. 

Τόσο στον κυπριακό όσο και στον ελλαδικό χώρο δεν λήφθηκαν τα στοιχειώδη, έστω, μέτρα ετοιμότητας. Αντίθετα, οι Τούρκοι οργανώθηκαν τόσο στην Κύπρο, όσο και σε γενικότερο επίπεδο, για ενδεχόμενο γενικευμένης σύγκρουσης.

Στις 19 Ιουλίου, παρατηρήθηκαν ορισμένες μεμονωμένες και, ως εκ τούτου, ασυντόνιστες πρωτοβουλίες, προς αντιμετώπιση της ορατής πλέον απειλής: ο ταξίαρχος Μιχάλης Γεωργίτσης, ο οποίος είχε αντικαταστήσει εκτάκτως τον αρχηγό ΓΕΕΦ, αντιστράτηγο Ντενίση, διέταξε περιορισμένη επιστράτευση συγκεκριμένων ειδικοτήτων. Ως το βράδυ, τα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα επέδωσαν τα φύλλα ατομικής πρόσκλησης.

Οφειλε, όμως, να λάβει ευρύτερα μέτρα, προς άμεση εφαρμογή του σχεδίου «ΑΦΡΟΔΙΤΗ»: (ταχεία ανάπτυξη των προβλεπόμενων μονάδων στις ακτές, διασπορά των υπόλοιπων, άμεση επάνδρωση πυροβολείων και πολυβολείων, στρώση ναρκοπεδίων). Αναφέρθηκε χαρακτηριστικά ότι διμοιρία Μηχανικού, η οποία εστάλη το βράδυ της 19ης Ιουλίου σε παραλία νότια της Αμμοχώστου προς ναρκοθέτηση της, εμποδίστηκε από τον στρατιωτικό διοικητή της περιοχής, να υλοποιήσει το σχέδιο.

Ο συνταγματάρχης Κομπόκης, διοικητής Καταδρομών, προέβη επίσης σε κλήση αριθμού ανδρών, παρόλο που και οι τρεις μοίρες καταδρομών του νησιού δεν είχαν επιστρέψει στα στρατόπεδα τους αλλά παρέμεναν στη Λευκωσία. Στην ύψιστη δυνατή ετοιμότητα τέθηκαν τα αντιαεροπορικά των μοιρών πυροβολικού κατόπιν διαταγής της αρμόδιας Διοίκησης.

Στον Ναύσταθμο Σαλαμίνας, ο αρχηγός Ναυτικού Πέτρος Αραπάκης, με απόρρητο σήμα του διέταξε τον απόπλου των υποβρυχίων «Γλαύκος», «Τρίτων» και «Νηρεύς», τα οποία εξήλθαν του Ναυστάθμου έπειτα από δύο ώρες με κατεύθυνση προς Ρόδο – Κάρπαθο. Η Ναυτική Διοίκηση Κύπρου έθεσε σε αυξημένη ετοιμότητα τις δικές της δυνάμεις.

Η Ελληνική Αεροπορία είχε κινητοποιηθεί νωρίτερα: ήδη από το απόγευμα της 18ης Ιουλίου, κατόπιν διαταγής του αρχηγού Αεροπορίας, πραγματοποιήθηκε διασπορά αριθμού μαχητικών, με τα πληρώματα σε κατάσταση ετοιμότητας των πέντε λεπτών. Για τις ευθύνες περί της ελλιπούς ανάπτυξης των ελληνικών και ελληνοκυπριακών δυνάμεων μέχρι την εκδήλωση της εισβολής, το Πόρισμα της Βουλής των Ελλήνων επεσήμανε σχετικά:

«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για την ευθύνη ολόκληρης της ηγεσίας του ΓΕΕΦ, συμπεριλαμβανομένης της Ναυτικής και της Αεροπορικής Διοίκησης Κύπρου. Ομοίως… για όσους αποτελούσαν την ηγεσία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων… 

Κατά το πενθήμερο 15ης έως 19η Ιουλίου 1974, ενώ όλα έδειχναν ότι θα πραγματοποιείτο τουρκική εισβολή στην Κύπρο, εφησύχαζαν στα θέρετρα τους και δεν έλαβαν κανένα μέτρο για την αντιμετώπιση του επικείμενου κινδύνου. Παρέλειψαν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις της Ελλάδας απέναντι στην Κύπρο, έστω και αυτές τις λίγες που προέβλεπε το σχέδιο… 

Η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων περιορίστηκε στη συνεχή ανακύκλωση αναληθών πληροφοριών περί ύποπτων κινήσεων μεγάλων αεροπορικών κλπ. δυνάμεων της Σοβιετικής ΄Ενωσης ή άλλων χωρών».

Στις 19 Ιουλίου επίσης, ενώπιον των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, εμφανίσθηκε και μίλησε ο Μακάριος. Επρόκειτο για έναν ανθελληνικό λίβελο, στη διάρκεια του οποίου ο Μακάριος υπερέβη τα όρια. Προς απόδειξη του ισχυρισμού αυτού, παρατίθενται αυτούσια χωρία της ομιλίας του, όπως καταγράφηκαν στα Πρακτικά: «Το στρατιωτικό καθεστώς της Ελλάδας παραβίασε αναισθήτως την ανεξαρτησία της Κύπρου. Πρόκειται για εισβολή και η εισβολή συνεχίζεται, διότι υπάρχουν ΄Ελληνες αξιωματικοί στην Κύπρο. Αυτά δεν αποτελούν εσωτερική υπόθεση των Ελλήνων της Κύπρου. 

Οι Τούρκοι της Κύπρου επηρεάζονται επίσης. Η ελληνική χούντα επέκτεινε την δικτατορία της στην Κύπρο. ΄Οπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, θεωρώ τον κίνδυνο από την Τουρκία μικρότερο του κινδύνου εκ μέρους των Ελλήνων αξιωματικών».

Τα παραπάνω απαράδεκτα, εκτοξευθέντα από τον Μακάριο επάνω στην οργή του λόγω της ανατροπής του, έδωσαν στην Τουρκία ένα ισχυρό επιχείρημα. Βέβαια, θα ήταν αστείο να υποστηρίξει κανείς ότι η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο λόγω των καταγγελιών του Μακαρίου. Στηρίχθηκε, όμως, σε ένα ακόμη ανέλπιστο επιχείρημα. Ο Μπιράντ σχολίασε χαρακτηριστικά: «Η τουρκική αντιπροσωπεία έκανε ότι ήταν δυνατό για να μιλήσει στον ΟΗΕ ο Μακάριος».

Ο Τούρκος πρέσβης στον ΟΗΕ, Οσμάν Ολτσάυ, τόνισε μετά την εκδήλωση της εισβολής: «Η Τουρκία εκπλήρωσε τις νόμιμες υποχρεώσεις της. Δεν πραγματοποίησε εισβολή. Η λέξη εισβολή δεν είναι δική μου. Τη χρησιμοποίησε ο Μακάριος με σκοπό να περιγράψει αυτό το οποίο έπραξε η Ελλάδα».

Δεν θέλησε να δει την πραγματικότητα κατάματα και αφέθηκε στην ουτοπία ότι οι Τούρκοι ποτέ δεν θα τολμούσαν απόβαση φοβούμενοι ...εμπλοκή της Ρωσίας!

ΑΤΤΙΛΑΣ 1974: 

Η αποκάλυψη του ρόλου των Βρετανών

Στο Άκρως Απόρρητο και Ειδικού Χειρισμού έγγραφο με ημερομηνία 9 Αυγούστου 1974 έχουν καταγραφεί, όπως αναφέρεται, «εξακριβωμένα στοιχεία εις βάρος των Βρετανών» για τη στρατιωτική τους δραστηριότητα κατά των Ελληνοκυπρίων τις πρώτες ημέρες των εχθροπραξιών όπου και κρίθηκε ουσιαστικά η έκβαση της εισβολής. Πρόκειται, σύμφωνα με όσα αναφέρονται, για στρατιωτική δραστηριότητα όχι απλώς υποστήριξης του Αττίλα, αλλά κυρίως για υποκατάστασή του σε βομβαρδισμούς από αέρα και θάλασσα και για ενεργό χρήση των βρετανικών βάσεων στο νησί προς αυτή την κατεύθυνση. Χρησιμοποίησαν μάλιστα και τα σήματα της Ειρηνευτικής Δύναμης για κάλυψη!

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι ορισμένα από τα στοιχεία είναι προϊόν κατασκοπευτικής δράσης - και συνοδεύονταν, τότε, από τα σχετικά ντοκουμέντα - ενώ άλλα αποτελούν μαρτυρίες ή εκτιμήσεις περιστατικών «με ονοματεπώνυμο».
Εννέα είναι τα «εξακριβωμένα στοιχεία» που καταγράφει στην αναφορά του ο τότε αρχηγός της ΓΕΕΦ υποστράτηγος Ευθύμιος Καραγιάννης για την ανάμειξη των Βρετανών:

1. «Τα πλείστα των A/Φ (αεροσκαφών) άτινα εβομβάρδιζαν τας θέσεις της E.Φ. (Εθνικής Φρουράς) και τους Ελληνοκυπρίους ανεφοδιάζοντο εις πυρομαχικά και καύσιμα εις αγγλικήν βάσην Ακρωτηρίου». Και αμέσως μετά: «Ομοίως πιλότοι και χτυπημένα A/Φ (αεροσκάφη) αντικαθίσταντο εκεί και τα αγγλικά σήματα αντικαθίσταντο εκεί δι' επικολλήσεως αυτοκολλήτου ταινίας με τουρκικά τοιαύτα».
H μαρτυρία αυτή αποτελεί γραπτή κατάθεση Κυπρίου ιδιώτου (του Ανδρέα Χριστοδουλίδη από τη Λάρνακα) στην οποία περιέχεται αφήγηση Βρετανού με δυσμενείς για τους συμπατριώτες του, περιγραφές.

2. «Υπεκλάπη αθορύβως και χωρίς να γίνει αντιληπτόν εν φιλμ από αξ/κόν της E.Δ. (σ.σ.: Ειρηνευτικής Δύναμης) όστις είχεν επισημανθεί να λαμβάνει φωτογραφίας κατά την στιγμήν της πτώσεως των Τούρκων αλεξιπτωτιστών. Εις το φιλμ τούτο εμφαίνονται τα ρίπτοντα τους αλεξιπτωτιστάς A/Φ (αεροσκάφη)».

3. «Άνωθεν του T/K (σ.σ.: τουρκοκυπριακού) θύλακος της Λευκωσίας εθεάθη δις να υπερίπταται έν μέγα A/Φ μεταγωγικόν. Τούτο εφωτογραφήθη και εις την φωτογραφία εμφαίνονται τα αγγλικά σήματα».

4. «Εις βάσιν Ακρωτηρίου υπάρχει έν A/Φ με σήματα της E.Δ. (Ειρηνευτικής Δύναμης) και προσωπικόν τουρκικόν. Από ό,τι είναι γνωστό εις ημάς η E.Δ. (Ειρηνευτική Δύναμη) δεν διαθέτει A/Φ παρά μόνο ελικόπτερα. Κατάθεσις και φωτογραφίαι συνυποβάλλονται».

5. «Εις τας Βάσεις Ακρωτηρίου υπάρχει εισέτι έν τετρακινητήριον πολεμικόν A/Φ του οποίου έχουν αφαιρεθεί οι πτέρυγες και επισκευάζεται ο κορμός. Τούτο ευρίσκεται εις το υπόστεγο υπ. αριθ. 1 και εις ουδένα μη Βρετανόν επιτρέπεται να εισέλθει εις το υπόστεγον. Τα ληφθέντα αυστηρά μέτρα ασφαλείας δεν επέτρεψαν μέχρι τούδε την φωτογράφισίν του».

6. «Το βρετανικόν ελικοπτεροφόρον "Ερμής" κατά τας ημέρας 20-21 και 22/7/74 καθ' ην τουρκικά πλοία επεβίβαζαν τουρκικά στρατεύματα εις προγεφύρωμα Κυρηνείας ευρίσκετο συνεχώς κινούμενον εντός της περιμέτρου της διατάξεως του τουρκικού στόλου.
Οι Βρετανοί πολλάκις ειδοποίησαν τας Δυνάμεις της E.Φ. (Εθνικής Φρουράς Κύπρου) ότι αν βληθή υπό των κατά του τουρκικού στόλου αποβάσεως πυρών, θα αντιδράσουν δυναμικώς. Την παρουσίαν του "Ερμή" εδικαιολόγουν ότι παραλαμβάνει Άγγλους υπηκόους. Εκτιμάται ότι τα τουρκικά ελικόπτερα εχρησιμοποίησαν το βρετανικόν ελικοπτεροφόρον δι' ανεφοδιασμόν ή και φόρτωσιν εφοδίων».

7. «H σύζυγος του Ελληνοκυπρίου Στίνου Αντωνιάδη, ονόματι Νάντια Αντωνιάδη, καταθέτει ότι ευρίσκετο εις Κυρήνειαν τας ημέρας 20, 21 και 22/8/74. Μέσω του φίλου της πρεσβευτή της Σουηδίας κατόρθωσεν μετά των τέκνων της να επιβιβασθή μεθ' ετέρων Άγγλων υπηκόων βρετανικού αντιτορπιλικού όπερ ευρίσκετο πλησίον των ακτών Κυρηνείας. Όταν εισήλθον εις το αντιτορπιλικόν τούς ετοποθέτησαν χαμηλά εις το κοίτος. Από εκεί ήκουον άπαντας ευκρινώς ότι τα πυροβόλα του πλοίου έβαλλον συνεχώς κατά των ακτών της Κυρηνείας».

8. «H τελευταία τετράς A/Φ (αεροσκαφών) ήτις εβομβάρδισε μετά την 16.00 της 22-7-74 παρουσίασε τα εξής χαρακτηριστικά:
(1) Τα πληρώματα ήσαν πολύ ικανώτερα των προηγούμενων βομβαρδισμών.
(2) Δεν συνομίλουν μεταξύ των εν αντιθέσει με τα προηγούμενα».

9. «Αξιωματικοί της αεροπορίας της E.Φ. (Εθνικής Φρουράς) εξήτασαν συντρίμματα τουρκικών A/Φ άτινα κατερρίφθησαν υπό του A/A (αντιαεροπορικού) πυρός, πλην όμως λόγω του ότι ταύτα κατεκαίοντο αμέσως μετά την πτώσιν, η δε εξέτασις εγένετο ουχί αμέσως μετά την πτώσιν αλλά ημέρας αργότερον, δεν κατέστη δυνατόν ουδεμία εξακρίβωσις περί σημάτων να γίνη».

  Ο Κίσινγκερ άνοιγε δρόμο στον «Αττίλα»

Οι διάλογοι από τη συνά-ντηση της ηγεσίας του αμε-ρικανικού υπ. Εξωτερικών στις 20 Μαρτίου του '74 δείχνουν ότι ο Κίσινγκερ δεν ήθελε την πτώση της χούντας, με αποτέλεσμα τις γνωστές καταστροφικές συνέπειες για την Κύπρο

Το πραξικόπημα του Ιωαννίδη εναντίον του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, το οποίο άνοιξε τον δρόμο στην τουρκική επέμβαση στην Κύπρο, ήταν αποτέλεσμα της υποστήριξης που έδωσε ο Κίσινγκερ στην ελληνικη χούντα

Στις 20 Μαρτίου 1974, μόλις τέσσερις μήνες πριν από τις ραγδαίες εξελίξεις που οδήγησαν στην αποκατάσταση της δημοκρατίας και τον επαναπατρισμό του Κωνσταντίνου Καραμανλή στις 24 Ιουλίου του 1974, η ηγεσία του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών πραγματοποίησε μυστική σύσκεψη προκειμένου να καθορίσει τη στάση της.

Τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα με τους διαλόγους από τη συνάντηση του Μαρτίου του 1974 αποδεικνύουν την απόλυτη σύγχυση που επικρατούσε στα υψηλά κλιμάκια της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, σε σχέση με τις καυτές ελληνικές εξελίξεις.

Παρόντες στη σύσκεψη ήταν ο Χένρι Κίσινγκερ, ανώτατοι αξιωματούχοι πολλών διαφορετικών υπηρεσιών και ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Χένρι Τάσκα.

                         Προβλέψεις

Καθ' όλη τη διάρκεια της σύσκεψης, ο Κίσινγκερ δεν φαίνεται διατεθειμένος να επιτρέψει στον Τάσκα να επαναφέρει στη συζήτηση την επίσημη αμερικανική γραμμή, που έτεινε να υιοθετήσει μια στάση υπέρ της αποκατάστασης της δημοκρατίας στη χώρα μας. Πολλοί αξιωματούχοι προέβλεπαν ότι η κυβέρνηση Ιωαννίδη, που είχε διαδεχθεί τον Παπαδόπουλο μετά τις εξελίξεις του Νοεμβρίου 1973, θα κατέρρεε το πολύ σ' έναν χρόνο. Κατά προφητικό τρόπο, μερικοί από τους παρόντες εκτιμούσαν ότι η χούντα του Ιωαννίδη δεν θα απέφευγε τις εξελίξεις στο Κυπριακό και την κρίση με την Τουρκία, με πιθανώς καταστροφικά αποτελέσματα για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.

Εκφράστηκαν επίσης φόβοι ότι η συνεχιζόμενη υποστήριξη προς τη χούντα του Ιωαννίδη θα οδηγούσε μακροπρόθεσμα την ελληνική κοινή γνώμη σε εκτεταμένο αντιαμερικανισμό. 

Οι διάλογοι δείχνουν ότι ο Κίσινγκερ θεωρούσε τον Αν. Παπανδρέου αποδεκτό ηγέτη για την περίοδο μετά την πτώση της χούντας, παρά την αντιαμερικανική ρητορική του καθ' όλη τη διάρκεια της επταετίας και το γεγονός ότι η ιδεολογία του ήταν φιλομαρξιστική. Μερικά μόλις λεπτά αργότερα, ο Κίσινγκερ έκανε στροφή 180 μοιρών υποστηρίζοντας την άποψη ότι «δεν είναι προς το συμφέρον μας να σπεύσουμε να υποστηρίξουμε τον Παπανδρέου», θέση που βρήκε σύμφωνο τον Τάσκα.

Οι εκτιμήσεις Ελληνοαμερικανών πανεπιστημιακών αναλυτών, που συμμετείχαν τότε στην προσπάθεια διαμόρφωσης μιας διαφορετικής πολιτικής προς την Ελλάδα, έχουν κατ' επανάληψη τονίσει ότι η αμφιθυμία των διαλόγων δείχνει ξεκάθαρα «την αδυναμία κατανόησης των σύνθετων πολιτικών διεργασιών στην Ελλάδα από την πλευρά των Αμερικανών αξιωματούχων, των οποίων η διεισδυτικότητα αδυνατούσε να υπερβεί το επίπεδο των απλών συσχετισμών μεταξύ των κυρίαρχων κομμάτων».

                       Η άποψη Τάσκα

«Πρέπει να στηρίξουμε την αποκατάσταση της δημοκρατίας»

Ενδεικτική της ολέθριας σύγχυσης ήταν ότι, προς το τέλος της εικοσάλεπτης συζήτησης και αοριστολογίας, ο Κίσινγκερ έθεσε το εξής ερώτημα: «Οπότε, πότε πρέπει να αποφασίσω; Μέχρι τώρα δεν έχω καν καταλάβει ποιο είναι το θέμα για το οποίο καλούμαι να αποφασίσω». Σε άλλο σημείο των στιχομυθιών, ο ειδήμων στα ελληνικά θέματα πρεσβευτής Τάσκα λέει: «Αργά ή γρήγορα, με την καταπίεση που υφίστανται οι Ελληνες, θα χάσουμε την υποστήριξη του Κογκρέσου, οπότε δεν θα μπορούμε να τους παρέχουμε στρατιωτική βοήθεια. Είναι τότε πιθανόν να πάνε με τους Γάλλους. Εαν δεν πάνε με τους Γάλλους, θα πάνε με τους Αραβες. Κατά την κρίση μου, κάτι τέτοιο θα σήμαινε προσέγγιση του Καντάφι και της Λιβύης, με την οποία οι Ελληνες διατηρούν ήδη σχέσεις».

Ο Χένρι Τάσκα λέει επίσης ότι «η χούντα εκπροσωπεί το πιο ολοκληρωτικό καθεστώς στην Ελλάδα του 20ού αιώνα. Το καθεστώς αφορά το πολύ μια ντουζίνα στρατιωτικούς. Κατά τα άλλα δεν απολαμβάνει καμίας στήριξης. Πιστεύω πως σε ό,τι αφορά τα ενδιαφέροντά μας, πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα στη μερική έστω ικανοποίηση του ελληνικού κοινού αισθήματος, στηρίζοντας την αποκατάσταση της δημοκρατίας».

Ο επικεφαλής της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής παρέμεινε δυστυχώς αμετάπειστος με τις γνωστές συνέπειες για Κύπρο και Ελλάδα. Τα 20 λεπτά της μυστικής σύσκεψης ακολούθησαν σχεδόν τέσσερις δεκαετίες δεινών για τον κυπριακό λαό.

 Το άκρως απόρρητο σχέδιο 

του «Μάγου» της διπλωματίας

 

 

Τον Μάιο του 1976 ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ δρ Χένρι Κίσινγκερ είχε αποφασίσει να αναμειχθεί ο ίδιος σε μια προσπάθεια μεσολάβησης ανάμεσα στην Ελλάδα και στην Τουρκία. Οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών, Κωνσταντίνος Καραμανλής και Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, είχαν συμφωνήσει στη διαπραγμάτευση των διμερών εκκρεμοτήτων χωρίς να καταλήξουν ποτέ σε θετικά αποτελέσματα. 

Ο Κίσινγκερ είχε ζητήσει από το Τμήμα Αναλύσεων και Πληροφοριών του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να συντάξει μια μακροσκελή έκθεση για την ιστορία των προβλημάτων του Αιγαίου αλλά και τα πιθανά σενάρια επίλυσής τους. 

Η έκθεση αυτή με τίτλο «Η αμερικανική πολιτική στο Αιγαίο» δόθηκε στον αμερικανό υπουργό στις 17 Μαΐου 1976 και αποτέλεσε στη συνέχεια τη βάση ενός «σχεδίου Κίσινγκερ», που δεν καρποφόρησε ως το 1977, οπότε και ο κ. Κίσινγκερ έφυγε από την ηγεσία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Το σχέδιο προέβλεπε είτε μια φόρμουλα διευθέτησης των εκκρεμοτήτων στο Αιγαίο βάσει ενός πάρε-δώσε σε ζητήματα όπως τα 12 μίλια και ο ελληνικός εναέριος χώρος είτε πάλι μια λύση-πακέτο για Κύπρο και Αιγαίο ταυτόχρονα. Σε κάθε περίπτωση η έκθεση υπογράμμιζε ότι «η Ελλάδα θα χρειασθεί να κάνει τις πιο σοβαρές παραχωρήσεις, σε σύγκριση με το προηγούμενο στάτους κβο». Σε λίγες ημέρες αρχίζει μία ακόμη επίσημη προσπάθεια επίλυσης των ελληνοτουρκικών διαφορών. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι πόσο λίγο έχουν αλλάξει ορισμένα από τα προβλήματα που εμπόδιζαν την επίτευξη συμφωνίας, όπως το αδιέξοδο στο Κυπριακό και η επιμονή της Αγκυρας να αποφύγει το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. 

Την ίδια στιγμή εντύπωση προκαλεί πόσο πιο ανισοβαρής είναι πλέον η ατζέντα των ελληνοτουρκικών εκκρεμοτήτων, σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων. Το 1976 θεωρείτο «ιστορική πρακτική» η μη παραβίαση από τα τουρκικά αεροσκάφη του εναέριου χώρου των 10 μιλίων γύρω από τα ελληνικά νησιά και οι περίφημες «γκρίζες ζώνες» δεν είχαν καν εμφανισθεί στο προσκήνιο. Ακολουθεί το κείμενο της έκθεσης.

«Η αμερικανική πολιτική στο Αιγαίο»

«Από τον Ιούλιο του 1974 και μετά η Κύπρος αποτελεί τη βασική πηγή έντασης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Οι συνεχιζόμενες όμως διενέξεις γύρω από το Αιγαίο μπορεί - πολύ περισσότερο από ό,τι η Κύπρος - να προκαλέσουν άμεση σύγκρουση μεταξύ των δύο χωρών, είτε από λάθος είτε βάσει σχεδίου. Ο Μπίτσιος (σ.σ.: πρόκειται για τον Δημήτρη Μπίτσιο, υπουργό Εξωτερικών της τότε κυβέρνησης Καραμανλή) μάς εξήγησε τον Απρίλιο (1976) πως οι Ελληνες ανησυχούν μήπως οι Τούρκοι κάνουν κάποια προκλητική στρατιωτική ή άλλη ενέργεια για να ενισχύσουν τις διεκδικήσεις τους σε θαλάσσιες περιοχές που η Ελλάδα θεωρεί δικές της. Η τουρκική κυβέρνηση δέχεται εξάλλου μεγάλες εσωτερικές πιέσεις για να δείξει πως δεν δέχεται μια κατάσταση στην οποία το Αιγαίο εμφανίζεται ως ελληνική λίμνη.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΒΟΛΗ

(περιλαμβάνει και σπάνιο υλικό από Τουρκικές πηγές)

ΕΔΩ:http://kostasmavroskoufis.blogspot.gr/2009/07/1974_9677.html

ΚΥΠΡΟΣ 1974 - Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ

Πέρασαν τόσα χρόνια από την Τουρκική εισβολή, της 20ης Ιουλίου 1974, στην Ελληνικότατη Κύπρο και τίποτε δεν έχει βελτιωθεί.

Αντίθετα, ο χρόνος κυλά προς όφελος των Τούρκων, γιατί η λήθη σβήνει τα εγκλήματα και τις βαρβαρότητες από την μνήμη όλων.

Καταφέραμε δε ένα διεθνές πρόβλημα εισβολής και παράνομης κατοχής του τουρκικού στρατού να μεταστραφεί προς όφελος των Τουρκοκυπρίων.

Έτσι ανενόχλητοι οι Τούρκοι συνεχίζουν. Ο Παντουρκισμός είναι σ’ έξαρση, η τουρκική προπαγάνδα οργιάζει και η Τουρκία συνεχίζει ανενόχλητη τον εξοπλισμό της και περιμένει να ξανακτυπήσει.

Ακόμη, μια λεπτή πράσινη γραμμή και ένα τείχος Αίσχους, με υψωμένη την τουρκική ημισέληνο, (το τελευταίο από τα τείχη του κόσμου) χωρίζουν το νησί στα δύο. Στο Ελεύθερο ελληνικό και Σκλαβωμένο ελληνικό, κατά 40% κατεχόμενο από Τούρκους.

Ευτυχώς τα «ρεύματα της λήθης» κάποιοι τα πολέμησαν και τα νίκησαν. Είναι οι 430 εγκλωβισμένοι και «ελεύθεροι πολιορκημένοι» των κατεχομένων χωριών της Κύπρου, πολιορκημένοι από 40.000 τουρκικό στρατό και 100.000 και πλέον εποίκους.

Η πίστη στον Θεό, στην ελευθερία και τα ιδανικά του γένους ήταν τα όπλα τους, για να μην λυγίσουν στην ταπεινωτική εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων κατοχής το ’74, που έγινε με την ανοχή των Η.Π.Α. και Μ. Βρετανίας.

Οι 430 εναπομείναντες εγκλωβισμένοι από 12.500 του 1974, απέτρεψαν την τουρκοποίηση της κατεχομένης Κύπρου, γιατί πίστεψαν στην δικαιοσύνη του Θεού και το δίκιο που δεν θ’ αργήσει να’ρθει.

Είναι οι νεώτεροι Διγενήδες-φρουροί της ιστορίας μας.

Το 1975, υπογράφηκε η συμφωνία της Γ΄ Βιέννης που αφορά τους «Εγκλωβισμένους» των κατεχομένων και τους Τουρκοκυπρίους των ελεύθερων περιοχών. Προέβλεπε δε να επιτραπεί στους Τουρκοκυπρίους να μεταβούν, αν ήθελαν, ελεύθεροι στα κατεχόμενα.

Ουδείς επέστρεψε. Και για τους Ελληνοκυπρίους να παραμείνουν παράλληλα στα σπίτια τους στις κατεχόμενες περιοχές, παρέχοντας και σ’ αυτούς όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα σωστής διαβιώσεως, ιατρικής φροντίδος, ελεύθερης διακινήσεως, θρησκευτικής ελευθερίας και μορφώσεως.

Η συμφωνία αυτή δεν τηρήθηκε παρά μόνο σε ελάχιστο βαθμό, όσον αφορά τους Ελληνοκυπρίους των κατεχομένων. Επειδή ακριβώς ακολουθήθηκε πολιτική εκτουρκισμού. Δεν λειτουργεί κανένα γυμνάσιο ή λύκειο στα κατεχόμενα, ελάχιστα τα δημοτικά.

Το καθεστώς Ντεκτάς μεθόδευσε εγκληματικές ενέργειες σε βάρος των εγκλωβισμένων. Πανάρχαια ελληνικά τοπωνύμια άλλαξαν με τουρκικές ονομασίες. Καταστράφηκαν ανηλεώς εκκλησίες και εθνικοί αρχαιολογικοί χώροι. Επικρατούσε κλίμα ταπεινώσεως και σκλαβιάς. Παρεμποδιζόταν η άσκηση θρησκευτικών δικαιωμάτων, απαγορευόταν η ιατρική περίθαλψη από Έλληνες γιατρούς, επιτασσόταν η σοδειά τους, επιβαλλόταν καταναγκαστική εργασία, παρεμποδιζόταν η ελεύθερη διακίνηση…

Αυτοί ήταν οι λόγοι που ανάγκασαν τις 12.000 Ελληνοκυπρίων εγκλωβισμένων αρχικά, να περάσουν στις ελεύθερες περιοχές.

Απόδειξη τρανή αυτής της καταστάσεως είναι ότι ουδείς Τουρκοκύπριος των ελεύθερων περιοχών πέρασε στα κατεχόμενα, παρά τους εκβιασμούς του Ντεκτάς.

Σήμερα,  2013  κηδεύουμε την λήθη και τα ρεύματά της. Γι’ αυτό:

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ

Το 40% του Κυπριακού εδάφους, που είναι κατεχόμενο από τους Τούρκους. Τους 200.000 πρόσφυγες, τους 1619 αγνοουμένους.

Τις εκατόμβες των νέων που έπεσαν στα πεδία των μαχών.

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ

Και δεν ανέχομαι το ψευδοκράτος και το τείχος του Αίσχους.

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ

Τους 100.000 εποίκους Τούρκους και τις 40.000 κατοχικό τουρκικό στρατό.

ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΩ

Ν’ αποχωρίσουν τα κατοχικά στρατεύματα, να φύγουν οι έποικοι, να ανακληθεί το ψευδοκράτος.

Να επανέλθουν οι αγνοούμενοι.

Το δίκιο της Ιστορίας Φωνάζει:

Απελευθέρωση
Αυτοδιάθεση
Ένωση.

Η προδοσία της Κύπρου παραμένει το πιο σκοτεινό μυστικό της μεταπολίτευσης και βαραίνει το καθεστώς που και σήμερα συνεχίζει να προδίδει τη χώρα. 

Τιμή και Δόξα στους Ήρωες της ΕΛΔΥΚ, της Εθνικής Φρουράς, της Α’ Μοίρας Καταδρομών και σε όλους τους μαχητές που έδωσαν το αίμα τους για την Ελευθερία και την Ένωση.

Με αφορμή τις πρόσφατες εξελίξεις στη Μεγαλόνησο, κάποιοι γελοίοι είπαν πως για το δράμα του Κυπριακού Ελληνισμού ευθύνεται η… χούντα.

Αφού όμως ευθύνεται η χούντα για την προδοσία της Κύπρου, γιατί αρνούνται να ανοίξουν τον φάκελο; Γιατί σιωπούν; Για να καλύψουν τους… «ενόχους» χουντικούς; Αφού οι χουντικοί πέθαναν στη φυλακή. 

Γιατί δε δίνουν στο φως τα στοιχεία και παραβιάζουν τον κανονισμό της βουλής, που δίνει το δικαίωμα στα πολιτικά κόμματα να έχουν πρόσβαση στα αρχεία όλων των εξεταστικών επιτροπών;

Η απάντηση είναι απλή: γιατί η προδοσία της Κύπρου ήταν το στήριγμα και η βάση της μεταπολίτευσης. Όσο έχουμε φωνή θα το φωνάζουμε και θα αγωνιζόμαστε μέχρι να λάμψει η αλήθεια! 

http://wwwpatriarcheas.blogspot.gr/2013/06/video.html